วิมุตติ2 ความหลุดพ้น
1.เจโตวิมุตติ
ความหลุดพ้นแห่งจิต,ความพ้นด้วยอำนาจการฝึกจิต,ความหลุดพ้นแห่งจิตจากราคะด้วยกำลังของสมาธิ
2.ปัญญาวิมุตติ
ความหลุดพ้นด้วยปัญญา,ความหลุดพ้นด้วยอำนาจการเจริญปัญญา,ความหลุดพ้นแห่งจิตจากอวิชชาด้วยปัญญาที่รู้เห็นตามความเป็นจริง
ผู้บรรลุอรหัตตผลจะต้องได้เจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตตินี้ครบทั้ง2อย่างทุกคน เจโตวิมุตติเป็นผลของสมถะ ปัญญาวิมุตติเป็นผลของวิปัสสนา
คำคู่นี้แสดงให้เห็นว่าสมถะและวิปัสสนาต้องมาครบคู่กันดังคำพระพุทธเจ้าทรงแสดงว่า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลายจิตที่เศร้าหมองด้วยราคะย่อมไม่หลุดพ้น หรือปัญญาที่เศร้าหมองด้วยอวิชชาก็ไม่เจริญ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะสำรอกราคะได้จึงได้ชื่อว่าเจโตวิมุตติ และเพราะสำรอกอวิชชาได้จึงได้ชื่อว่า ปัญญาวิมุตติ ความอุบัติแห่งผล ย่อมมีได้ด้วยการกระทำของตน