เพราะ ฉันทะเป็นมูลเหตุแห่งทุกข์

"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! ข้าพระองค์ขอโอกาส ขอพระผู้มีพระภาค จงทรง
แสดงซึ่งความเกิดและความดับไปแห่งทุกข์ แก่ข้าพระองค์เถิด."

คามณิ! ถ้าเราจะแสดงความเกิดและความดับแห่งทุกข์แก่ท่าน
ปรารถอดีตกาลนานไกลว่า มันได้มีแล้วอย่างนี้ในอดีตกาล ดังนี้ไซร้,
ความสงสัยเคลือบแคลงในข้อนั้น ก็จะพึงมีแก่ท่าน.
ถ้าเราจะแสดงความเกิดและความดับแห่งทุกข์ ปรารภอนาคตกาลนานไกล
ว่ามันได้มีแล้วอย่างนี้ในอนาคตกาล ดังนี้ไซร้.
ความ สงสัยเคลือบ แคล งแม้ในข้อนั้น ก็จะพึงแก่ท่าน.

เอาละ คามณิ! เรานั่งอยู่ที่นี่ จะแสดงความเกิดและความดับแห่งทุกข์แก่ท่าน
ผู้นั่งอยู่ที่นี่ด้วยกัน, ท่านจงฟัง จงทำในใจให้ดี, เราจะกล่าว.

คามณิ! ท่านจะสำคัญ ความข้อนี้ว่าอย่างไร : มีไหมมนุษย์ใน
หมู่บ้านอุรุเวลกัปปะนี้ ที่ถูกฆ่า ถูกจองจำ ถูกทำให้เสื่อมเสีย ถูกติเตียนแล้ว
โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาส จะเกิดขึ้นแก่ท่าน?
"มี พระเจ้าข้า!"
คามณ ิ! มีไหม มนุษย์ในหมู่บ้านอุรุเวลกัปปะนี้ ที่ถูกฆ่า ถูกจองจำ ถูกทำให้เสื่อมเสีย ถูกติเตียนแล้ว
โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาสจะไม่เกิดขึ้นแก่ท่าน?
"มี พระเจ้าข้า!"
คามณิ! อะไรเป็นเหตุ อะไรเป็นปัจจัย ที่ความโศก (เป็นต้น)
เกิดขึ้นแก่ท่านเพราะมนุษย์พวกหนึ่ง และไม่เกิดขึ้นแก่ท่านเพราะมนุษย์พวกหนึ่ง?
"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ! เพราะว่าฉันทราคะของข้าพระองค์มีอยู่ในหมู่
มนุษย์ที่ทำให้ความโศก (เป็นต้น) เกิดขึ้นแก่ข้าพระองค์ และ ฉันทราคะของข้าพระองค์
ไม่มีอยู่ในหมู่มนุษย์ที่ไม่ทำให้ความโศก (เป็นต้น) เกิดขึ้นแก่ข้าพระองค์."

คามณ ิ ! ด้วยธรรมนี้ อันท่านเห็นแล้ว รู้แจ้งแล้ว บรรลุแล้วหยั่งลงทั่วถึงแล้ว
อันไม่ขึ้นอยู่กับเวลา ท่านจงนำ ไปซึ่งนัยนี้สู่ธรรมในอดีตและอนาคต
ว่า "ทุกข์ใด ๆ ที่เกิดขึ้นแล้วในอดีต ทุกข์ทั้งหมดนั้นมีฉันทะเป็นมูลมีฉันทะเป็นเหตุ
เพราะว่า ฉันทะเป็นมูลเหตุแห่งทุกข์;
และทุกข์ใด ๆ อันจะเกิดขึ้นในอนาคต ทุกข์ทั้งหมดนั้นก็มีฉันทะเป็นมูล มีฉันทะเป็นเหตุ
เพราะว่าฉันทะเป็นมูลเหตุแห่งทุกข์." ดังนี้.
- สฬา.สํ. ๑๘/๔๐๓/๖๒๗.
-------------------

ภิกษุ ท.! พวกภิกษุเหล่าใด เป็นพหุสูต คล่องแคล่วในหลักพระพุทธวจนะ ทรงธรรม ทรงวินัย ทรงมาติกา (แม่บท) พวกภิกษุเหล่านั้น เอาใจใส่ บอกสอน เนื้อความแห่งสูตรทั้งหลายแก่คนอื่น ๆ,เมื่อท่านเหล่านั้นล่วงลับไป สูตรทั้งหลาย ก็ไม่ขาดเป็นมูลราก (อาจารย์) มีที่อาศัยสืบกันไป. ภิกษุ ท.! นี่เป็นมูลกรณีที่สาม ซึ่งทำให้พระสัทธรรมตั้งอยู่ได้ไม่เลอะเลือนจนเสื่อมสูญไป.

เพราะมี เรา จึงมี ทุกข์ หมด เรา ก็หมดทุกข์