พระพุทธองค์บอกว่า เหตุของความชั่วทั้งปวง มี ๓ ประการ คือ พอใจ ไม่พอใจ และหลง รวมเรียกว่า อวิชชา ความพอใจ คือ โลภะ ความไม่พอใจ คือ โทสะ หากตามความพอใจไม่พอใจไม่ทัน ปล่อยให้มันบังคับบัญชาเรา ก็เรียกว่าเกิดความหลง คือ โมหะ หรือความไม่รู้เท่าทัน
เหตุ ๓ ประการนี้ เรียกเป็นทางการว่า อกุศลมูลเหตุ หรือเหตุของบาปหรือความชั่วความเลวร้ายทั้งปวงที่จะเกิดขึ้นกับเรา หากเรารู้ทันพวกมัน พวกนี้ก็จะทำอะไรเราไม่ได้
กุศลมูลเหตุ ๓ ประการ เป็นธรรมที่เป็นอริกับ อกุศลมูลเหตุ ได้แก่ อโลภะ อโทสะ และอโมหะ
ความไม่โลภ คือ การรู้จักการให้ ความไม่ขี้โกรธ หรือความเมตตา และสุดท้ายคือความไม่หลง คือ ปัญญา ที่เรียกว่า สัมมาทิฏฐิ
อวิชชาเกิดที่ได้ที่ใหน? อวิชชาเกิดที่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รวมๆ เรียกว่า อินทรีย์ ๖ ถ้าจะละก็ละที่นี่ ถ้าจะดับก็ต้องดับที่นี่
จะเอาอะไรไปดับความพอใจ ไม่พอใจ? พระพุทธองค์ตอบว่า จะต้องเอาความเป็นจริงของโลกและชีวิตมาดับอวิชชา อันได้แก่ ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกนี้ มีเกิดขึ้น คงอยู่ แล้วก็ต้องดับไป เป็นทุกข์หรือเป็นเหตุของทุกข์ บังคับบัญชาไม่ได้ ไม่มีตัวตนเป็นของตน ทุกอย่างที่เห็น ล้วนเกิดจากเหตุปัจจัยมารวมตัวกันชั่วคราว พร้อมด้วยเหตุปัจจัยที่ต้องแตกสลายก็ต้องแตกสลาย แม่ร่างกายเรา (ขันธ์ ๕) ก็ไม่เว้น เกิด หนุ่ม แก่ เจ็บ แล้วก็ต้องตาย
เพราะฉะนั้น ให้ระลึกถึงความจริงที่กล่าวมาเสมอ (สัมมาสติ) ให้คิด (สัมมาสังกัปปะ) เห็น (สัมมาทิฏฐิ) ว่า เมื่อตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง จมูกได้กลิ่น ลิ้นรับรส กายสัมผัส ใจคิดนึก (ผัสสะ อารมณ์) หากเห็นสิ่งที่มากระทบอินทรีย์ ๖ ได้ด้วยความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ได้เสมอๆ ในชีวิตประจำวัน วิชชาก็เกิด ปัญญาก็เกิด ความสงบที่มั่นคงแห่งจิต(สัมมาสมาธิ)เพราะจิตมีกิเลสกามน้อยก็จะเกิดตามมา
ถ้าปฏิบัติได้ตามนี้ ก็คือ การใช้ ปัญญาปหาน โดยปกติ ธรรมนี้จะค่อยๆ ขัดเกลา ใช้ระยะเวลาพอสมควร ดังนั้น ในชีวิตปกติ ต้องพยายามอย่าให้ อกุศลต่างๆ เกิด พระพุทธองค์จึงกำหนดให้ ทำทาน และถือศีล ประกอบไปด้วยเสมอ ...
ธรรมจักษุ (โสดาปัตติมรรค)
viewtopic.php?f=7&t=25849#
