การพูดธรรมะครูบาอาจารย์หลายท่าน ที่มีความรู้เรื่องจิตอย่างลึกซึ้ง ท่านมักไม่พูดตรงๆ แต่มักใช่การอุปไมยเปรียบเทียบ หรือพูดเป็นปริศนาธรรม ซึงปริศนาธรรมนี้ ผู้มีปัญญา ทางธรรมมากน้อยก็จะตีความและมีความเข้าใจได้แตกต่างกัน คำพูดคำเดียวกันบางคนเข้าใจแจ่มแจ้งด้วยจิด แต่บางคนท่องจำได้แต่ไม่เข้าใจอะไรเลย โดยเฉพาะพระพุทธองค์ก็ทรงแสดง ปริศนาธรรมไว้มาก เช่น"ผู้ใดเห็นทุกข์ ผู้นั้นเห็นธรรม ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นคถาคต" อันนี้เราก็ลองทำความเข้าใจดู ถ้าใครเข้าใจดี ก็จะเข้าใจธรรมมะได้ตรง และถูกต้อง ถ้าใครยังไม่เข้าใจ ก็ต้องปฏิบัติกันไปจนกว่าจิตมันจะเข้าใจ.....นิกายเซนนี้ ทุกอย่างเป็นปริศนาธรรมทั้งหมด เช่นคำว่า"จิตเดิมแท้ นี้คือพุทธะ"ความหมายมันคืออะไร ตรงกับสิ่งที่เรารู้หรือไม่
....หลวงปู่ดุลย์ท่านว่า"ผู้ใดหลงในตำราและอาจารย์ ผู้นั้นไม่อาจพ้นทุกข์ แต่ผู้จะพ้นทุกข์ได้ต้องอาศัยตำราและอาจารย์เหมือนกัน" อันนี้เราเข้าใจแค่ไหน
....หลวงปู่เทียน อรหันต์ผู้ไม่รู้หนังสือ ท่านว่า"เรื่องเมื่อวัยเด็ก เรายังจำไม่ได้ทั้งหมด แล้วเรื่องที่เกิดมาแล้วตั้ง2500กว่าปีเราจะท่องบ่นไปทำไม" อันนี้ต้องขยายความหน่อย เดี๋ยวมิจฉาทิฐิเอาไปตีความผิดเสียหายกันไปอีก คือท่านหมายความว่า ไปท่องบ่น จดจำพระคำภีร์แล้วเอามาคุยอวดอ้างกันมันไม่เกิดประโยชน์เกื้อกูล ทำไมไม่ลงมือปฏิบัติ เพราะถ้าปฏิบัติถูกทางแล้ว ความรู้ที่ได้จากการปฏิบัตินั้นมันก็จะตรงกับพระคัมภีร์ แล้วก้รู้ตรงกันทุกคนในหมู่นักปฏิบัติ..ทีนี้ใครมีปริศนาธรรมอะไรดี ก็ลองเอามาแชร์กันดู เพื่อประโยชน์เกื้อกูลกัน.....เจโตวิมุติ/
ปริศนาธรรม ธรรมของใคร ใครที่ว่า
รีบพายเรือ ตะวันจะสาย ตลาดจะวาย สายบัวจะเน่า รีบภายเรือแม่