ตัณหา๒, ธิดามาร
ธิดาพญามารนางหนึ่ง ในจำนวน ๓ นาง อีก ๒ นาง คือ
นางอรดี และนางราคา เล่ากันว่า นับตั้งแต่เวลาที่เจ้าชายสิทธัตถะ
เสด็จออกทรงผนวชเป็นต้นมา พญามารได้พยายามติดตามเจ้าชาย
มิได้ลดละ โดยมีความประสงค์จะขัดขวางมิให้พระองค์ตรัสรู้เป็น
พระพุทธเจ้า แต่ในที่สุด ความพยายามของพญามารก็ล้มเหลว
เพราะไม่สามารถขัดขวางความประสงค์ของเจ้าชายสิทธัตถะได้
เมื่อเจ้าชายสิทธัตถะ ได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าแล้ว ในสัปดาห์ที่ ๕
หลังจากตรัสรู้แล้ว พระพุทธองค์ได้ประทับนั่งเสวยวิมุติสุขอยู่ที่
โคนต้นอชปาลนิโครธ เวลานั้นพญามารมีความเสียใจเป็นอันมาก
ด้วยเห็นว่าพระพุทธองค์ได้ล่วงพ้นวิสัยของตนไปแล้ว จึงได้นั่ง
ซบเซาอยู่ในที่ทางใหญ่สายหนึ่ง
ฝ่ายธิดาทั้ง ๓ ของพญามาร ได้เห็นบิดาของตนนั่งเป็นทุกข์
อยู่เช่นนั้น จึงพากันข้ามไปถาม เมื่อบิดาแจ้งความทุกข์ร้อนให้
ทราบแล้ว ธิดาทั้ง ๓ ก็รับอาสาจะช่วยให้สำเร็จความประสงค์
ของบิดา มิให้บิดาต้องเสียอกเสียใจ
แล้วพากันไปเฝ้าพระพุทธเจ้า แต่ละนางได้เนรมิตเพศเป็นหญิง
มีวัยต่าง ๆ กัน คือ เป็นสาวรุ่น, เป็นหญิงสาวใหญ่อย่างละร้อยคน
เป็นต้น แสดงอาการประเล้าประโลม และขอเป็นหญิงบำเรอ
พระพุทธองค์ แต่พระพุทธองค์มิได้ทรงสนพระทัย เพราะ
พระองค์สิ้นกิเลสแล้ว พระองค์จึงทรงขับไล่ให้ธิดามารทั้ง ๓
นั้นออกไปเสีย
นางตัณหามารธิดา ครั้นยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง
แล้วได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคด้วยคาถาว่า
ท่านถูกความโศกทับถมหรือ จึงได้มาซบเซาอยู่ในป่าอย่างนี้
ท่านเสื่อมจากทรัพย์เครื่องปลื้มใจแล้วหรือ หรือว่ากำลัง
ปรารถนาอยู่ ท่านได้ทำความชั่วอะไรๆ ไว้ในบ้านหรือ
เพราะเหตุไร ท่านจึงไม่ทำมิตรภาพกับชนทั้งปวงเล่า
หรือว่า ท่านทำมิตรภาพกับใครๆ ไม่สำเร็จ ฯ
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า
เราชนะเสนาคือปิยรูปและสาตรูป (รูปที่รักและรูปที่พอใจ)
เป็นผู้ๆ เดียวเพ่งอยู่ ได้รู้ความบรรลุประโยชน์ และความ
สงบแห่งหทัย ว่าเป็นความสุข ฯ
เพราะฉะนั้น เราจึงไม่ทำความเป็นมิตรกับชนทั้งปวง และ
ความเป็นมิตรกับใครๆ ย่อมไม่อำนวยประโยชน์ให้แก่เรา ฯ
ในที่สุด ธิดามารทั้ง ๓ ก็พากันกลับไปหาบิดาของตนด้วย
ความผิดหวัง
#สํ. สคาถ. ๑๕/๕๐๔-๕๒๑ ; ขุ. สุตต. ๒๕/๔๙๗; ชา. อ. ๑/๑๒๓;
#ธ. อ. ๖/๕๘–๖๐; ธ.อ. ๒/๓๘ ; ปฐม. แปล -/๑๗๕
