"ตัณหากับฉันทะ"
"ตัณหา" ความดิ้นรน ทะยานอยาก มักใช้ในทางไม่ดี เช่น ..
ดิ้นรนทะยานอยาก ในลาภ ยศ สรรเสริญ สุข โดยไม่คำนึงความถูกต้อง ไม่คำนึงถึงศีลธรรม
"ฉันทะ" ก็เป็นตัณหา เรียกว่า "ตัณหาอย่างละเอียด" ใช้ในทางที่ดี เช่น ..
อยากสิ้นทุกข์ อยากบรรลุมรรคผลนิพพาน อยากให้ทาน รักษาศีล เจริญภาวนา
"ฉันทะ" เป็น ๑ ในอธิบาท ๔ คือความพอใจ ความชอบใจ ใคร่ที่จะปฏิบัติ
"ฉันทะ" นี่ต้องอบรมให้เกิดให้มีขึ้น ไม่เหมือนกับ "ตัณหา" ที่มีมากมายทับถมหัวใจสัตว์โลก
ไม่ให้พบกับความสุขสงบได้
"อาศัยตัณหาเพื่อละตัณหา อาศัยฉันทะเพื่อละฉันทะ"
พระอานนท์ได้แสดงอุปมาว่า ..
"การที่จะมาสู่อารามนี้ ผู้มา ก็ต้องมีฉันทะที่จะมา ต้องมีความเพียรที่จะมา ต้องมีจิตตะที่จะมา
ต้องมีความใคร่ครวญที่จะมา
ครั้นมาถึงอารามนี้แล้ว ฉันทะนั้นก็สงบ ความเพียรก็สงบ จิตใจที่มาก็สงบ วิมังสาคือความใคร่
ครวญพิจารณาที่จะมาก็สงบ ฉะนั้นจึงละฉันทะอย่างนี้"
"การละตัณหา" ก็เช่นเดียวกัน อาศัยตัณหา คือความอยากที่จะทำ กิจที่ควรทำ ครั้นทำเสร็จแล้ว
ละตัณหานั้นแล้ว ก็จะพบกับความสงบ ซึ่งหมายถึงความสิ้นสุดกิจที่จะพึงทำนั้นได้
เหมือนกับผู้ปฏิบัติใน "มรรค" เพื่อ "พระนิพพาน" ..
เมื่อถึง "พระนิพพานแล้ว" ก็ไม่ต้องขนขวายปฏิบัติใน "มรรค" อีก
