ทุกขอริยสัจจะ หมายถึง สภาพธรรมที่แปรปรวน เพราะอาศัยการเกิดขึ้นและดับไป
จึงเป็นสภาพธรรมที่ไม่เที่ยง แปรปรวนไปเป็นธรรมดา แม้สุขเวทนาก็ชื่อว่าเป็นทุกข์
เพราะมีความแปรปรวนไปเป็นเป็นธรรมดา ทุกข์ที่มีความแปรปรวนไปเป็นธรรมดา
เรียกว่า (วิปริณามทุกข์ )
เพราะฉะนั้น นามธรรมและรูปธรรม เป็นสภาพธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่ง จึงเกิดดับ เมือ่
เกิดดับ ก็ไม่เที่ยง สิ่งที่เที่ยง เรายึดถือว่า สุข สิ่งที่ไม่เที่ยง เกิดดับ ก็เป็นทุกข์ เพราะ
ไม่นำมาซึ่งความสุขที่แท้จริง เป็นทุกขอริยสัจจะ
อนิจจัง (ไม่เที่ยง) ทุกขัง (เป็นทุกข์) อนัตตา(ไม่ใช่ตัวตน) เป็นลักษณะ ๓
ที่ทั่วไปแก่สภาพธรรมที่เกิดดับทั้งหมด ที่ว่าเป็นทุกข์นั้น หมายความถึงสภาพธรรม
ที่ไม่ใช่ตัวตนที่เกิดขึ้นและดับไป ไม่เที่ยง เกิดขึ้นแล้วดับไปจึงเป็นทุกข์ เพราะเหตุว่า
ทุกขลักษณะนั้นไม่ได้หมายความเฉพาะทุกขเวทนา ความรู้สึกเจ็บปวดเท่านั้น แต่
หมายความถึงแม้สุขเวทนา แม้อุเบกขาเวทนา แม้ได้เห็น แม้ได้ยิน แม้สี แม้เสียง
แม้กลิ่น แม้รส แม้โผฏฐัพพะ แม้นามรูปใดๆ ทั้งปวงที่เกิดขึ้นเป็นทุกข์ เพราะไม่
เที่ยง ดับไป แล้วก็ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เพราะเหตุว่า เป็นสภาพธรรม
ที่เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยเท่านั้น แล้วก็ดับไป
