เรามักจะเห็นว่าพระพุทธรูปและพระโพธิสัตว์ รวมไปถึงเทวรูปต่าง ๆ
จะมีการแสดงหัตถ์ของท่านไปในรูปแบบต่าง ๆ กันไป
ซึ่งเรียกลักษณะการทำมือนี้ว่า Mudrâs (มุทระ)
ซึ่งในแต่ละแบบก็แฝงไว้ด้วยความนัยเฉพาะที่แตกต่างกันไป
ตามรูปร่างและลักษณะของมือ
ลักษณะต่าง ๆ ของมุทระทางมือด้านขวา
๑. หัตถ์แห่งการปกป้อง (Gesture of Protection) (อภัยมุทระ)
รูปลักษณะของการทำมือแบบนี้ ถูกเรียกอีกแบบหนึ่งว่า “การประทานพร”
ในหัตถ์แห่งการปกป้องนี้ มือด้านขวาจะหันฝ่ามือออกไปทางด้านหน้า
ปลายนี้วชี้ขึ้นไปทางด้านบน ส่วนแขนจะยกขึ้นและงอเล็กน้อย
อภัยมุทระนี้บางครั้งอาจจะพบว่าแสดงด้วยมือซ้ายก็ได้
และเรามักจะพบลักษณะการทำมือแบบนี้ได้จากพระพุทธรูป
ของพระศากยมุนีพุทธเจ้าและ พระอโมฆสิทธิพุทธเจ้า
๒. หัตถ์แห่งการสั่งสอน (Gesture of Argument) (วิทาคะมุทระ)
ในบางครั้งถูกเรียกว่า “การปรึกษา” ในหัตถ์แห่งการสั่งสอนนี้
จะมีลักษณะที่ปลายนิ้วหัวแม่มือกับปลายนิ้วชี้จะงอเข้ามาประกอบกันเป็นรูปวงกลม
ส่วนอีกสามนิ้วที่เหลือชี้ขึ้นทางด้านบน ซึ่งจะพบได้ตามเทวรูป และพระโพธิสัตว์
๓. หัตถ์แห่งการเป็นพยาน ( Gesture of Witness) (ภูมิสประชามุทระ)
เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “การประทับปฐพี” หรือ การให้ “ปฐพีเป็นพยาน”
จะมีลักษณะที่แขนขวาวางประทับอยู่บนหัวเข่าขวา มือและฝ่ามือหันเข้าหาตัว
และให้นิ้วทั้งหมดชี้ลงเบื้องล่าง ปลายนิ้วจรดฐานบัว
มือซ้ายวางราบบนตักโดยหงายฝ่ามือขึ้น ซึ่งลักษณะการทำมือนี้
หมายความถึงการที่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามีชัยชนะเหนือหมู่มาร
๔. หัตถ์แห่งกุศล (Gesture of Charity) (วารดามุทระ)
ลักษณะนี้เรียกอีกอย่างว่า “การปิติ” โดยแขนจะเหยียดลงเบื้องล่าง
หันฝ่ามือออกทางด้านหน้า ซึ่งวารดามุทระนี้ จะพบได้จาก
พระโพธิสัตว์อวโลติเกศวร พระรัตนสัมภวพุทธเจ้า และพระยืนพระศากยมุนีพุทธเจ้า
๕. หัตถ์แห่งสันโดษ (Gesture of Ascetic) (ชามนะมุทระ)
เรียกอีกอย่างว่า “การละซึ่งกิเลส” โดยมือด้านขวาจะทิ้งลงเบื้องล่าง
และหันปลายนิ้วออกจากตัว อันเป็นสัญลักษณ์แห่งการละวาง
๖. หัตถ์แห่งการรู้แจ้ง (Gesture of Understanding) (ชินสีหนะมุทระ)
ลักษณะของนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้จะงอเข้าหากันเป็นวงกลม
ทำลักษณะเหมือนหยิบจับสิ่งของขึ้นมา ซึ่งสิ่งที่หยิบขึ้นมาได้ก็คือ ความจริง
ทำให้การวางมือแบบนี้เป็นตัวแทนการรู้แจ้ง
๗. หัตถ์แห่งพยากรณ์ (Gesture of Threatening) (ฐาจนะมุทระ)
บางทีถูกเรียกว่าเป็น หัตถ์แห่งการตักเตือน ลักษณะของมือจะชี้ปลายนิ้วชี้ไปด้านหน้า
ส่วนนิ้วอื่น ๆ กำเข้า ซึ่งมักจะพบได้จากเทวรูปต่าง ๆ
๘. หัตถ์แห่งการปัดเป่า (Gesture of Banishing) (การณะมุทระ)
ลักษณะของมุทระนี้ จะทำการยื่นแขนออกไป ทั้งทางแนวนอน
หรือในบางครั้งเป็นแนวตั้ง หันฝ่ามือออกทางนอก งอนิ้วกลาง
และนิ้วนางเข้าหาฝ่ามือแล้วใช้นิ้วหัวแม่มือกดทับ ส่วนนิ้วชี้และนิ้วกลางเหยียดออก
๙. หัตถ์แห่งความเคารพ (Gesture of Salutation) (พุทธสรามณะมุทระ)
มือขวาของมุทระนี้ จะยกให้ฝ่ามือขึ้นเสมอแนวไหล่
หงายข้อมือขึ้นให้ฝ่ามือหงายขึ้นทางด้านบน นิ้ว
ทั้งหมดหันออกนอกตัว จะพบได้จาก วสุทธระ และ อสนิชิจายะ
๑๐. หัตถ์แห่งศักดิ์(Gesture of Homage) (ธารปนะมุทระ)
มีลักษณะงอข้อศอกขึ้นทางด้านบน งอข้อมือให้ฝ่ามือคว่ำลงเสมอระดับแนวไหล่
นิ้วทั้งห้างอเล็กน้อย หันปลายนิ้วเข้าหาร่างกาย
มีต่อ....
ขอบคุณค่ะ 
ขอบคุณที่มีบทความดีๆๆให้อ่านจ้า.. 
