๙. ปฏิปทาที่ไม่หวั่นไหว

ปัจจัยที่ ๙ ที่จะนำไปสู่ความเจริญของพละก็คือ
จิตใจที่จะทำให้เรามุ่งเดินหน้าอย่างไม่วอกแวก หรือยอมพ่ายแพ้
จนกว่าจะบรรลุเป้าหมาย

อะไรคือเป้าหมายของการปฏิบัติ

เรามาศึกษา ศีล สมาธิ ปัญญา ทำไม
การเข้าใจจุดมุ่งหมายของการปฏิบัติเป็นเรื่องสำคัญ

แต่ที่สำคัญกว่านั้น เราต้องซื่อสัตย์กับตนเอง
เพื่อที่เราจะได้รู้ปฏิปทาของตนเอง
ในการบรรลุเป้าหมายที่ว่านั้น มีมากน้อยเพียงไร

(มีต่อ)

กุศลกรรมและศักยภาพของมนุษย์

เราลองมาพิจารณาศีลดู
การได้มีโอกาสอันประเสริฐที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์
และเข้าใจว่า โอกาสนี้มาจากกุศลกรรมแล้ว
เราควรที่จะพยายามใช้ชีวิตให้เต็มศักยภาพสูงสุดของมนุษย์

ความหมายอันเป็นนัยยะที่ดีงามของคำว่า “ มนุษย์ ”
ก็คือ ความเมตตาและความกรุณาอันสูงส่ง

มนุษย์ทุกคนก็ควรที่จะพยายามรักษาคุณสมบัติข้อนี้ให้สมบูรณ์มิใช่หรือ

หากเราสามารถปลูกฝังความเมตตากรุณาขึ้นในจิตใจ
เราก็จะมีชีวิตอยู่ได้อย่างกลมเกลียว และมีความสุข
คุณธรรมเกิดจากการคำนึงถึงความรู้สึกของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด ทั้งผู้อื่นและตนเอง

การที่คนเรามีศีลธรรม
ไม่เพียงแต่ไม่เบียดเบียนผู้อื่นเท่านั้น
แต่ยังปกป้องตนเองจากความทุกข์ในอนาคต
เราทั้งหลายควรที่จะหลีกเลี่ยงการกระทำที่มีผลเสีย
และประกอบแต่กุศลกรรมซึ่งจะช่วยให้เราพ้นทุกข์อย่างถาวร

กรรมเป็นทรัพย์สมบัติที่แท้จริงของเราเพียงอย่างเดียว
จะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งหากเรายึดแนวคิดเช่นนี้
เป็นหลักของความประพฤติ การปฏิบัติธรรม และเป็นหลักของชีวิต
ไม่ว่ากรรมดีหรือกรรมชั่ว

กรรมจะติดตามเราไปทุกหนทุกแห่งในชาตินี้และชาติหน้า
นักปราชญ์ย่อมสรรเสริญและเมตตาเรา
และเราจะมุ่งหวังความสุขได้ทั้งชาตินี้
และชาติต่อ ๆ ไป จนกว่าจะถึงพระนิพพาน

การประกอบอกุศลกรรม
ทำให้เสื่อมเกียรติ และเสียชื่อเสียงแม้ในชาตินี้
นักปราชญ์จะตำหนิ ดูหมิ่นเรา
และเราก็ไม่อาจหลีกพ้นผลของกรรมนั้นในอนาคต

เนื่องจาก กรรม อาจก่อให้เกิดทั้งผลดีและผลเสีย
กรรมจึงอาจเปรียบได้กับอาหาร
อาหารบางชนิดมีความเหมาะสม และช่วยบำรุงสุขภาพ
ในขณะที่อาหารบางประเภทเป็นพิษต่อร่างกาย

หากเรารู้ว่าอาหารชนิดใดมีคุณค่า
และรับประทานอาหารนั้นในเวลาและปริมาณที่เหมาะสม
เราก็จะมีชีวิตที่ยืนยาวและมีความสุข

ในทางกลับกัน หากเราไม่อาจอดกลั้นความยั่วยวนของอาหาร
ที่ทำลายสุขภาพและเป็นพิษ
เราก็ต้องรับผล เราอาจเจ็บป่วย และทุกข์ทรมาน และอาจตายได้

(มีต่อ)

กัลยาณกิจ

การให้ทาน หรือความใจกว้างจะช่วยลดความโลภในจิตใจ
ศีลห้าช่วยควบคุมอารมณ์
และกิเลสอย่างหยาบในส่วนของความโลภและความโกรธได้

ด้วยการรักษาศีลนี้
จิตใจจะได้รับการควบคุมในระดับที่ไม่ให้เกิดผลทางกาย
หรือแม้แต่ทางวาจาได้

ผู้ที่รักษาศีลอย่างเคร่งครัด ก็จะเป็นผู้น่าเคารพ
แม้ว่าใจจิตใจอาจเต็มไปด้วยความทุกข์ ทรมาน
จากความร้อนใจ ความโกรธ ความโลภ
และเล่ห์เพทุบายต่าง ๆ ที่ยังมีกำลังมาก

ดังนั้น ในขั้นต่อไปจึงต้องมี การภาวนา
ซึ่งเป็นภาษาบาลี หมายถึงการพัฒนาจิตใจให้ดีงาม

โดยส่วนแรกของการภาวนา
คือการป้องกันอกุศลจิตมิให้เกิดขึ้น
และส่วนที่สอง
คือทำให้เกิดปัญญาในขณะที่จิตปราศจากอกุศลแล้ว

(มีต่อ)

ความสุขจากสมาธิและวิปัสสนูกิเลส

สมถภาวนา หรือการเจริญสมาธิ
มีพลังที่จะทำให้จิตสงบ วิเวก และห่างไกลจากกิเลส
โดยกดข่มกิเลสไว้ ไม่ให้ส่งผลร้าย

สมถภาวนามิได้มีเฉพาะในพระพุทธศาสนา
แต่มีในศาสนาอื่นด้วย เช่น ศาสนาฮินดู
สมาธิเป็นการปฏิบัติอันน่าชมเชย
โดยผู้ปฏิบัติสามารถทำจิตให้บริสุทธิ์ได้
ในระหว่างที่จิตจดจ่ออยู่กับเป้าหมายของการทำสมาธิ

ผู้ปฏิบัติจะสามารถบรรลุถึง ปีติ ความสุข และความสงบอย่างลึกซึ้ง
บางครั้งพลังจิตที่พิเศษก็อาจเกิดขึ้นได้ด้วยวิธีนี้

ทว่าความสำเร็จของสมถภาวนา
มิได้ทำให้เกิดปัญญาญาณเห็นสัจธรรมของรูปและนามต่าง ๆ
กิเลสจะถูกกดข่มไว้แต่มิได้ถอนราก
จิตใจยังมิได้หยั่งลงสู่สภาวะความเป็นจริง

ดังนั้นผู้ปฏิบัติจึงยังมิได้พ้นจากสังสารวัฏ
และอาจกลับลงสู่อบายภูมิได้ในอนาคต
ดังนั้น แม้ว่าเราอาจได้รับผลดีมากมายจากสมาธิ
แต่ก็อาจกลับเป็นผู้ที่ล้มเหลวในที่สุดได้

หลังจากพระพุทธองค์ตรัสรู้พระอนุตตระสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว
พระองค์ทรงใช้เวลา ๔๙ วัน อยู่ที่พุทธคยา เสวยวิมุติสุข
แล้วทรงพิจารณาว่า โลกถูกทับถมด้วยกิเลส
และคนยังจมอยู่ในความมืดมนอนธกาลยิ่งนัก
ทำให้พระองค์ทรงเล็งเห็นความยากลำบากอย่างยิ่ง
ในการจะสั่งสอนเวไนยสัตว์

แล้วพระองค์ก็ทรงระลึกถึงบุคคลสองคน
ซึ่งอาจรองรับธรรมะของพระองค์ได้
เนื่องจากมีจิตที่สะอาดและมีกิเลสเบาบางอยู่แล้ว
ทั้งสองท่านได้แก่ อดีตพระอาจารย์ของพระองค์คือ
อาฬารดาบส และอุทกดาบส แต่ละท่านมีลูกศิษย์มากมาย

เนื่องจากท่านได้บรรลุสมาธิขั้นสูง
ซึ่งพระพุทธองค์ทรงสามารถปฏิบัติตามคำสอน
ของพระอาจารย์ทั้งสองอย่างเชี่ยวชาญแล้ว
แต่ทรงตระหนักว่าพระองค์ทรงต้องการบรรลุสิ่งที่สูงส่งกว่าคำสอนเหล่านั้น

(มีต่อ)

ปัญญาในการหลุดพ้น

อะไรเล่าที่ขาดหายไปในการเจริญสมถกรรมฐาน
ตอบง่าย ๆ ก็คือ สมถภาวนาไม่สามารถก่อให้เกิดความเข้าใจในสัจธรรมได้

ความเข้าใจนี้จะเกิดขึ้นได้จาก วิปัสสนากรรมฐาน เท่านั้น
มีเพียงปัญญาญาณที่เห็นลักษณะของรูปและนามที่แท้จริงเท่านั้น
จึงจะทำลายความคิดเรื่องอัตตา
ความเป็นตัวตน บุคคล เรา เขา ได้

หากปราศจากความเห็นแจ้ง
ซึ่งเกิดจากการระลึกรู้ด้วยความปล่อยวางแล้ว
เราจะไม่อาจหลุดพ้นจากความคิดเรื่องอัตตาได้เลย

มีเพียงปัญญาที่รู้แจ้งที่จะเข้าใจ หลักของเหตุและผล
ซึ่งหมายถึงการเห็นความเป็นเหตุปัจจัยซึ่งกันและกันของรูปแลนาม

ปัญญานี้จะทำให้ละทิ้งอุปาทานว่า
สิ่งต่าง ๆ สามารถเกิดขึ้นได้ โดยปราศจากเหตุ
มีเพียงการเห็นแจ้งปรากฏการณ์ของรูปและนาม
ที่เกิดขึ้นแล้วดับไปอย่างรวดเร็วเท่านั้น
ที่จะทำให้ผู้ปฏิบัติสามารถหลุดพ้นจากความวิปลาสที่ว่า
สิ่งต่าง ๆ มีความเที่ยง คงทน และต่อเนื่องไม่สิ้นสุด

ด้วยการรู้แจ้งด้วยตนเองถึงธรรมชาติอันแท้จริงของความทุกข์เท่านั้น
ที่จะทำให้เกิดความเบื่อหน่ายในวัฏสงสาร
ด้วยการรู้แจ้งว่าปรากฏการณ์ทางกาย ทางจิต
ดำเนินไปตามกฎของธรรมชาติ
โดยปราศจากผู้ใดหรือสิ่งใดบังคับควบคุมเท่านั้น
จึงจะทำให้บุคคลคลายจากความยึดมั่นในอัตตาได้

นอกเหนือจากการพัฒนาปัญญาไปตามลำดับขั้นจนถึงพระนิพพานแล้ว
เราจะไม่อาจเข้าใจความสุขที่แท้จริงได้
ด้วยพระนิพพานเป็นเป้าหมาย
ผู้ปฏิบัติจึงควรทุ่มเท ความเพียร บากบั่น
ไม่ท้อถอย มุ่งมั่นจนกว่าจะถึงจุดหมาย

ประการแรก ผู้ปฏิบัติต้องมีความเพียรเมื่อจะเริ่มปฏิบัติ
โดยเอาจิตจับอยู่ที่อารมณ์ใดอารมณ์หนึ่ง และเฝ้าดูอย่างต่อเนื่อง
อาจมีการจัดช่วงเวลาการเดิน
และการนั่งอย่างต่อเนื่องเป็นประจำ
เรียกว่าเป็น “ ความเพียรเริ่มแรก ”
ที่จะนำผู้ปฏิบัติเข้าสู่หนทางแห่งสติปัฏฐานและคืบหน้าต่อไป

(มีต่อ)

แม้จะเกิดมีอุปสรรค
ผู้ปฏิบัติก็จะยังคงประพฤติปฏิบัติต่อไป
และเอาชนะอุปสรรคด้วยความอดทน
หากเบื่อหรือง่วง ให้รวบรวมพลังขึ้นต่อสู้
หากรู้สึกเจ็บปวด ให้พยายามเอาชนะจิตใจที่อ่อนแอ
ซึ่งคอยจะล่าถอยและไม่ต้องการเผชิญหน้ากับความเจ็บปวด

ความเพียรระดับนี้เรียกว่า
“ ความเพียรที่จะเอาชนะอุปสรรคทั้งปวง ”
ซึ่งจะทำให้โยคีหลุดพ้นจากความเกียจคร้าน
โดยมีความมุ่งมั่น ไม่ท้อถอย จนกว่าจะบรรลุเป้าหมาย

หลังจากนั้น เมื่อผู้ปฏิบัติสามารถเอาชนะความยากลำบากเหล่านี้
และเริ่มพบกับความสงบแล้ว
โยคีต้องไม่ปล่อยใจตามสบาย
แต่จะยังคงเร่งความเพียรให้เกิดปัญญาสูงยิ่ง ๆ ขึ้น
เรียกว่า “ ความเพียรอย่างแรงกล้าเพื่อไปให้ถึงความหลุดพ้น ”

ดังนั้น ปัจจัยที่ ๙ ข้างต้น
ซึ่งเอื้ออำนวยต่อการพัฒนาพละทั้ง ๕ แท้จริงแล้ว
หมายถึงการใช้ความเพียรใสระดับต่าง ๆ เป็นขั้น ๆ
โดยไม่หยุดยั้ง ลังเล ยอมแพ้ หรือล่าถอยจนกว่าจะถึงจุดหมาย

เมื่อเราดำเนินไปตามแนวทางนี้
ใช้ประโยชน์จากปัจจัยทั้งเก้าประการ
พละทั้ง ๕ คือ ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ และปัญญา
ก็จะเฉียบแหลม และหยั่งลึกมากขึ้น ๆ
จนสามารถนำจิตไปสู่ความหลุดพ้นได้

อาตมาหวังว่า โยคีคงจะสามารถตรวจสอบการปฏิบัติของตนเองได้
และหากยังพบข้อบกพร่องในบางด้าน
ก็ขอให้ใช้ประโยชน์จากข้อมูลข้างต้น

ขอให้โยคีมีความพากเพียรมุ่งหน้าต่อไป
จนกว่าจะบรรลุเป้าหมายที่ปรารถนาด้วย เทอญ ฯ

สาธุ...สาธุ...สาธุ



(ที่มา : รู้แจ้งปรมัตถธรรมด้วยการเจริญพละ ๕
โดย พระกัมมัฏฐานาจริยะ อู บัณฑิตาภิวังสะ จาก ชมรมกัลยาณธรรม)
http://www.kanlayanatam.com/sara/sara122.htm

ขออนุโมทนาสาธุนะครับ

4Aขออนุโมทนาสาธุการค่ะ