พระอาจารย์ลี ธัมมธโร
วัดอโศการาม
อ.เมือง จ.สมุทรปราการ
แสดงธรรมอบรมสมาธิภาคบ่าย วันที่ ๖ กรกฏาคม พ.ศ. ๒๔๙๙


การภาวนามีหลักสั้นๆ ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญอยู่ ๓ อย่างคือ
๑.) เจตนาสมบัติ
๒.) วัตถุสมบัติ
๓.) คุณสมบัติ



เจตนาสมบัติ

เจตนาสมบัติ หมายถึง ความตั้งใจ คือเราตั้งใจว่า
เราจะพยายามปลดปล่อยสัญญา อารมณ์ที่เกี่ยวกับเรื่องของโลกทั้งหมด
ไม่เก็บมานึกคิดนึกเลย สัญญาใดๆ ที่เป็นอดีตก็ดี อนาคตก็ดี
เป็นเรื่องของโลก..ไม่ใช่เรื่องของธรรม
สิ่งที่เราตั้งใจจะทำในเวลานี้ ขณะนี้ คือ กิจพระศาสนาอย่างเดียวเท่านั้น
คือ "ปัจจุบันธรรม" นี่เป็น "ตัวเจตนาสมบัติ"

วัตถุสมบัติ

วัตถุสมบัติ หมายถึง สถานที่ตั้งของดวงจิต ในที่นี้หมายถึง "ธาตุววัฏฐาน"*
หรือ อธิบายตามพยัญชนะได้แก่ "กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน"
คือ ธาตุทั้ง ๔ ซึ่งประกอบขึ้นแห่งร่างกายของเราได้แก่ ธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม
ธาตุดินก็เป็นกระดูกที่แค่นแข็ง ธาตุน้ำก็เป็นน้ำมูตร น้ำลาย น้ำเลือด น้ำหนอง
ธาตุไฟก็คือ ความร้อน ความอบอุ่นในร่างกาย ธาตุลมก็คือ ส่วนที่พัดไปมา
ทั้งหมดนี้ส่วนที่สำคัญที่สุดกว่าส่วนใดอื่นคือ ธาตุลม
เพราะร่างกายนี้ถึงแม้ว่า ตาจะบอด หูจะหนวก แขนขาจะหักก็ยังมีชีวิตอยู่ได้
แต่ถ้าขาดธาตุลมอย่างเดียว ร่างกายจะตั้งอยู่ไม่ได้..ต้องตาย
ฉะนั้นลมหายใจจึงเป็นตัววัตถุสำคัญเพราะเป็นสถานที่ตั้งของดวงจิต

*ธาตุววัฏฐาน คือ ธาตุ (สภาพที่ทรงไว้) + ววฏฺฐาน (การกำหนด)

คุณสมบัติ

คุณสมบัติ หมายถึง ความสบายหรือไม่สบายที่เกิดขึ้นแก่ร่างกาย
ในการบริหารลมหายใจเข้าออกให้เดินไปตามส่วนต่างๆ ของร่างกายนี้
ได้เกิดผลอันใดขึ้นบ้าง ต้องสังเกตดูว่า ร่างกายและจิตใจของเรา
ได้รับผลดีหรือไม่ดี ร่างกายเบาสบายโปร่งโล่งหรืออึดอัดคับแคบ
ใจสงบสบาย เย็น หรือหงุดหงิดฟุ้งซ่าน วุ่นวาย
ถ้ากายสบาย จิตสบายก็เป็นผลดี ถ้าตรงกันข้ามก็เป็นผลร้าย

ฉะนั้นเราจะต้องรู้จักการปรับปรุงลมหายใจและแก้ไข
ตกแต่งให้เป็นที่สบาย คุณสมบัติของจิตก็คือ สติและสัมปชัญญะ

ให้พยายามรักษาหลักสั้นๆ ทั้ง ๓ ประการนี้ไว้
ในการเจริญสมาธิทุกครั้งไป จึงจะมีผลเป็นไปโดยถูกต้องสมบูรณ์
ส่วนอานิสงส์ในการนั่งสมาธินั้นมีมากมาย
ก็จักเกิดขึ้นตามกำลังของดวงจิตแห่งผู้บำเพ็ญภาวนานี้
ซึ่งจะได้อธิบายในโอกาสต่อไป





คัดลอกจาก
หนังสือแนวทางปฏิบัติ วิปัสสนา-กัมมัฏฐาน เล่ม ๒
พระอาจารย์ลี ธัมมธโร. มกราคม, ๒๕๕๓. หน้า ๗๒-๗๓

รวมคำสอนพระอาจารย์ลี ธมฺมธโร
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=38679

ประวัติและปฏิปทาพระอาจารย์ลี ธมฺมธโร
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=21381