สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ชื่น นภวงศ์ สุจิตฺโต)
เมื่อครั้งทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ (แถวหน้า องค์ที่ ๒ จากซ้าย)
ทรงฉายร่วมกับสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ (หม่อมเจ้าภุชงค์ สิริวฑฺฒโน)
(แถวหน้า องค์ที่ ๓ จากซ้าย) และสมเด็จพระราชาคณะ


ค ว า ม จ ริ ง อ ยู่ ที่ ตั ว ค น

พระนิพนธ์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์
(หม่อมราชวงศ์ชื่น นภวงศ์ สุจิตฺโต)
วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร

คำสั่งสอนของพระพุทธะ
ซึ่งแสดงสัจธรรมที่แสดงที่บุคคลนั้นเอง
แต่เมื่อบุคคลไม่น้อมนำเข้ามาในตน มัวแต่ดูออกไป
ก็ไม่เห็นตัวเองว่าเป็นอย่างไร
ตั้งแต่ส่วนหยาบจนถึงส่วนละเอียด

ต่อเมื่อน้อมธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธะ
ซึ่งแสดงสัจจธรรมเข้ามาในตนพิจารณาดู
ให้เหมือนดังเอาของที่ใสเช่นกระจกหรือน้ำที่ใสส่องดูตัว
จึงจะได้เห็นตามความเป็นจริงฉะนั้น

ความรู้หรือธาตุรู้ดีได้ ก็ต้องอาศัยเรียนด้วยการฟังจากผู้อื่น
หรือฟังจากท่านผู้รู้อย่างหนึ่ง
พิจารณาสอบสวนดูตามเหตุผลที่ตนเองและที่บุคคลอื่น
ตามความเป็นจริงอย่างหนึ่ง
ลองปฏิบัติ คือลองทำให้ปรากฏจนเห็นชัดแน่นอนอีกอย่างหนึ่ง

เพราะฉะนั้นการฟังจึงเป็นหลักสำคัญของบุคคล
ที่จะให้เป็นผู้รู้ดีหรือเป็นผู้ชั่ว ผู้ฟังจะรูดีหรือรู้ชั่วได้
ต้องอาศัยพิจารณาจนถึงทำให้มีทำให้เป็นขึ้น

เพราะฉะนั้น จึงมีพระพุทธภาษิตแสดงไว้ว่า

สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญํ
ผู้ฟังด้วยดีย่อมได้ปัญญา

คือความรู้ดังนี้เมื่อรู้ดีรู้ชอบตรงกันข้ามกับรู้ชั่วรู้ผิดแล้ว
ก็สามารถทำดี พูดดี คิดดี ไม่ทำชั่ว ไม่พูดชั่ว ไม่คิดชั่ว
นี่เป็นบุญอย่างหนึ่ง เพราะเป็นเครื่องชำระความชั่ว
เป็นกุศลเป็นกิจของผู้ฉลาด

ในทางธรรมคือในทางดี ในทางชอบ
พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรม
ก็แสดงที่บุคคลทุกๆ คนนั่นเอง
ไม่ใช่แสดงที่อื่นนอกจากคน

แต่เมื่อบุคคลไม่สนใจฟังนำเข้ามาในตน
ก็ย่อมไม่เห็นได้ด้วยตนเอง
เหมือนดังดวงตาที่มีหน้าที่เห็นแสงสว่าง
สำหรับส่องรูปเพื่อให้ตาเห็นก็มีพร้อมอยู่
แต่บุคคลผู้มีตานั้นหลับตาเสียไม่ดู
รูปที่มีอยู่แสงสว่างที่ส่องให้เห็นรูป
ก็ไม่มีประโยชน์แก่บุคคลที่มีตาและไม่ดูฉะนั้น



(ที่มา : “ความจริงอยู่ที่ตัวคน” ใน นัยแห่งความจริง
พระนิพนธ์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ วัดบวรนิเวศวิหาร,
โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, พิมพ์ครั้งที่ ๒/๒๕๔๒, หน้า ๓๒-๓๓)
http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=16414