ประเพณีจิผางผะตี้ด (พานประทีป) ตานสีสาย ลายบุญไตลื้อ
วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ไทยกลาง เดือน ๑ เจี๋ยงลื้อ ตรงกับวันลอยกระทง
วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ไทยกลาง เดือน ๑ เจี๋ยงลื้อ ตรงกับวันลอยกระทง
++ งานประเพณียี่เป็ง หรือชาวไตลื้อเรียกว่า เจ๋งเป็ง (เพราะการนับเดือนจะช้ากว่าล้านนาหนึ่งเดือน) ในวันนี้ญาจิโยมก็นำผะตี้ด โคมไฟ โคมลอย พร้อมกับสีสาย (ด้ายชุบเทียน ขนาดเท่าความสูงและเท่าคนในบ้าน) พร้อมกับฟืนมาถวายเป็นพุทธบูชา ด้วยความเชื่อที่ว่าเข้าหน้าหนาวแล้ว อีกทั้งเป็นการลอยเคราะห์นามให้ดับไปตามไฟ ไหลไปตามน้ำ อีกทั้งสืบเนื่องมาจากตำนานพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ ได้แก่ พระกกุสันธะ พระโกนาคมนะ พระกัสสปะ พระโคตม พระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน) พระศรีอริยะเมตไตร พระพุทธเจ้าทั้งห้าพระองค์ได้ถือกำเนิดจากแม่กาเผือก และวันหนึ่งขณะที่แม่กาออกไปหาอาหารได้เกิดพายุทำให้ไข่ทั้งห้าฟองของแม่กาเผือกถูกพัดตกจากรังไหลไปตามแม่น้ำ มีแม่ไก่ แม่นาค แม่เต่า แม่โค และแม่ราชสีห์เก็บไปเลี้ยง เมื่อไข่ทั้งห้าฟองฟักออกมาเป็นมนุษย์เป็นเพศชาย และได้บวชเป็นฤๅษีทั้งห้าองค์ เมื่อฤๅษีทั้งห้าได้พบกัน จึงไต่ถามถึงมารดาของแต่ละองค์ แต่ละองค์ก็ตอบว่า แม่ไก่เก็บมาเลี้ยง แม่นาคเก็บมาเลี้ยง แม่เต่าเก็บมาเลี้ยง แม่โคเก็บมาเลี้ยง และแม่ราชสีห์เก็บมาเลี้ยง ฤๅษีทั้งห้าองค์จึงสงสัยว่า แม่ที่แท้จริงของตนเป็นใคร จึงพากันอธิษฐานขอให้ได้พบแม่ ด้วยคำอธิษฐาน จึงทำให้พกาพรหมผู้เป็นแม่ได้แปลงกายเป็นกาเผือกบินลงมาเล่าเรื่องในอดีตให้ฤๅษีทั้งห้าฟัง และได้บอกว่าหากคิดถึงแม่ ให้นำด้ายดิบมาฟั่นเป็นตีนกาจุดเป็นประทีปบูชาในวันยี่เป็ง ด้วยอานิสงส์แห่งการถวายประทีสตีนกา จึงทำให้ได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าทั้งห้าพระองค์
++ ชาวบ้านจุดผางประทีปและสีสายเพื่อเป็นพุทธบูชาพระเจ้าห้าพระองค์ตามตำนานแม่กาเผือก และจุดบูชาเพื่อตอบแทนบุญคุณผู้มีพระคุณ ชาวบ้านจึงนิยมจุดผางประทีสบูชา เพื่อสักการะต่อสิ่งต่างๆ ที่ได้ใช้ประโยชน์ เช่น ประตูบ้าน บ่อน้ำ ยุ้งข้าว เตาไฟ บันได หน้าต่าง ฯลฯ นอกจากนี้ ยังเป็นการบูชาแสงสว่าง เชื่อว่าจะทำให้มีสติปัญญาเฉลียวฉลาด มีแสงสว่างนำทางชีวิตให้โชติช่วงชัชวาลดั่งแสงจากผางผะประทีป
| ไฟล์แนป: |
|
ประเพณีจิผางผะตี้ด.jpg [ 178.05 KiB | เปิดดู 3338 ครั้ง ] |