[พระพุทธรูปจำลองที่มีพุทธศิลป์แบบสมัยคุปตะของอินเดีย]
ระเบียบความงามในพระพุทธประติมา *
ท่านเขมานันทะ (อาจารย์โกวิท เอนกชัย)
หินสลักพุทธประวัติช่วง ๓๐๐-๖๐๐ ปี
หลังพุทธปรินิพพานซึ่งใช้สัญลักษณ์อันหนึ่งอันใด
แทนทั้งองค์เจ้าชายสิทธัตถะและพระพุทธเจ้านั้น
นับว่าเป็นงานศิลปะริเริ่มสร้างสรรค์ที่สำคัญยิ่ง
เพราะเป็นทั้งจุดเริ่มต้นของพัฒนาการทางสุนทรีย์ตามแนวทางใหม่
ในท่ามกลางกระแสวัฒนธรรมโบราณของอินเดีย
ที่สืบทอดต่อกันมานานนับเป็นพันๆปี
ทั้งเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ถึงประวัติ
ของบุคคลจริงกับประวัติพัฒนาการของการใช้สัญลักษณ์
แทนสภาวธรรมคลุกเคล้าผสมผสานกันไปอย่างน่าสนใจยิ่ง
หินสลักทั้งสามสมัย
สาญจี ภาระหุต และอมราวดี นั้น
บอกเรื่องราวลำดับของเจ้าชายสิทธัตถะ
ผู้สละราชสมบัติออกผนวช
เป็นผู้เร่รอนพเนจรเสาะแสวงหาความจริงของชีวิต
จนหลุดพ้นจากสังสารวัฏ
บรรลุถึงคุณอันยิ่งใหญ่จนกลับกลายเป็นศาสดาผู้เลิศสุด
[ภาพหินสลักประติมากรรมนูนต่ำแบบภารหุต]
หินสลักทั้งสามสมัยนี้
มิได้ใช้รูปทรวดทรงรูปร่างของมนุษย์
แต่กลับใช้สัญลักษณ์ต่างๆ แทนตลอด
ตั้งแต่ทรงเป็นเจ้าชายจนเป็นพระพุทธเจ้าและเสด็จเข้าพระนิพพาน
ในบรรดาสัญลักษณ์เหล่านั้น มีอยู่สัญลักษณ์หนึ่ง
ซึ่งเป็นทั้งจุดเริ่มแรกสุด (ราชวงศ์สุงคะ ๑๘๗-๑๔ B.C)
ตราบจนมีพระพุทธรูปอย่างทุกวันนี้นั้น
เป็นสัญลักษณ์ของสุญญตา
โดยทิ้งเนื้อที่ว่างไว้พอให้เข้าใจได้
กล่าวได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ปราศจากเครื่องหมายใดใด
ตลอดช่วง ๓๐๐-๖๐๐ ปี หลังพุทธปรินิพพาน
[ภาพหินสลักประติมากรรมนูนต่ำแบบอมราวดี
ตอนเจ้าชายสิทธัตถะเสด็จออกมหาอภิเนษกรมณ์]
(มีต่อ)
