ธรรมะของจริงมีอยู่กับบุคคลทุกคน เว้นไว้แต่ไม่ทำ ถ้าทำต้องมีทุกคน เพราะธรรมะเป็นของจริง ต้องทำจริงจึงจะเห็นธรรมของจริง

การกระทำก็ทำจิตใจให้สงบ ใจจะสงบได้ ก็ต้องอาศัยการพยายามทำจิตใจให้มันดี ทำจิตใจให้พอใจในใจ เพราะธรรมะเป็นของละเอียดลึกซึ้ง ของจริงมันมีทุกคน ธรรมะแปดหมื่นสี่พันพระธรรมขันธ์ ก็มีอยู่ในทุกคน พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ก็มีอยู่ทุกคน แต่เราทำไมถึง ไม่ถึงพระพุทธ ไม่ถึงพระธรรม ไม่ถึงพระสงฆ์ ต้องอาศัยการกระทำ ฝึกหัดดัดแปลงจิตให้มันดี ให้มันสงบให้เป็นสมาธิ ก็ต้องอาศัยการพยายามมีสติกำหนดจิตใจ ให้มันอยู่ ความรู้ความเห็นทุกอย่างนั้นมันอยู่ในโลก ธรรมะของจิตนั้นมันต้องพยายามทำใจให้มันอยู่ ให้มันอยู่จนพรากจากอารมณ์ภายนอก ความคิดความนึกทุกอย่างไม่ต้องคำนึง จนตั้งอยู่เป็นอันเดียว พอรู้สึกอยู่อย่างเดียว สติความลึก สัมปชัญญะความรู้ตัวก็ต้องรู้อยู่กับที่นั้น ถ้าจิตใจมันละเอียด มันละเอียดไปแล้วมันก็แน่วแน่เป็นหนึ่ง

เพราะฉะนั้นเราต้องพยายาม การภาวนาก็เป็นบุญเป็นกุศลมากหลาย ถ้าทำได้ทุกๆ วัน ทำให้เสมอไป ก็เป็นกุศลทุกๆ วัน ให้คิดดู ความแก่ ความเจ็บ ความตาย จะมาถึงวันไหนเราก็ไม่รู้ ไม่ว่าแต่คนแก่คนเฒ่า คุณหนุ่มก็ยังตาย ถ้าได้ฝึกหัดทำทุกวันๆ มันตายไปก็ยังได้ขึ้นสวรรค์

การกระทำจิตใจนี้เป็นของดี เป็นยอดของทาน ฝึกหัดอริยทรัพย์ภายใน อริยทรัพย์ภายนอกก็มีการทำบุญ การให้ทาน เรียกว่าอริยทรัพย์ภายนอก ทรัพย์ภายในนั้น เป็นอริยะ ฝึกหัดดัดแปลงจิตใจให้มันดี ให้มันบริสุทธิ์หมดมลทิน เพราะฉะนั้นต้องรีบทำทุกๆ คน ทำคุณงามความดีให้มี ให้เกิดขึ้นในดวงจิตดวงใจเพื่อเป็นอุปนิสัย ถ้ายังไม่ถึงมรรคผลนิพพานก็ยังมีอุปนิสัยติดในจิตในใจ พบแต่สิ่งที่ดีสิ่งที่ชอบ ไปในอนาคตกาลข้างหน้า อีกก็จะดีไปทุกภพทุกชาติ ต้องอาศัยการกระทำ

ถ้าเราไม่ทำก็ไม่มีอะไร ถ้าฝึกหัดไปทุกวันๆ ก็เป็นจะเป็นหรือไม่เป็น ก็ทำให้เรามีศรัทธาในการภาวนา การกระทำทุกๆ วันไป ถ้าทำแล้วก็ต้องเป็นล่ะ ทำให้มันนานๆ นั่งซักชั่วโมง สองชั่วโมง ถ้าใจมันสงบลงไปแล้ว เราจะนั่งซักสามชั่วโมง สี่ชั่วโมงก็ไม่เป็นไร ไม่เจ็บไม่ปวดไม่เหน็ดไม่เหนื่อยอะไร ต้องหัดทำอยู่อย่างนั้นจนใจนี้มันตั้งแน่วแน่ หรือทำไปสงบไป ปิติก็เกิดขึ้น เมื่อปิติเกิดขึ้นแล้ว ความสุขก็เกิดขึ้น ความเข้าใจก็เกิดขึ้น ความกล้าหาญความอาจหาญมันมีอยู่ในใจ ต้องอาศัยการกระทำ ถ้าเราไม่ทำก็ไม่มีอะไร ไม่เป็นบุญ ไม่เป็นกุศล ถ้าเราทำไปต้องได้บุญได้กุศลทุกวันทุกเวลาไป

ทุกคืนเราจะนอนก็ไหว้พระ ไม่ได้ทำอะไรก็ทำสมาธิภาวนาไป ไหว้พระสามที สิบที พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นที่พึ่ง เป็นสรณะของตน แล้วก็นั่งสมาธิไป พุธโธ พุธโธ หลับตานั่งนานๆ ไม่นานมากก็ ๕ นาที ๑๐ นาทีค่อยหัดไปทุกวันๆ ดีกว่านอนเปล่าๆ ไม่มีอะไร

อยากได้คุณงามความดี สิ่งที่ดีไม่ชอบก็ต้องประกอบให้เกิดขึ้นในจิตใจ การเจริญสมาธิภาวนาเป็นยอดของทาน อันเลิศ เก็บอยู่ในจิตในใจทุกทุกภพทุกชาติไป จนได้บรรลุมรรคผลนิพพาน ก็ต้องอาศัยบำเพ็ญบารมีของตนนี้แหละ บารมีของตนนี้แหละเป็นเสบียงอาหารไปข้างหน้า เกิดไปชาติไหนก็เป็นคนที่มีความดีความงามอยู่ในจิตในใจ เพราะเราได้ฝึกหัดดัดแปลงจิตใจของเราให้มันบริสุทธิ์กาย บริสุทธิ์วาจา บริสุทธ์ใจ เพราะฉะนั้นเราต้องทำให้เสมอไป สมดังภาษิตที่ว่า “วิริเยน ทุกขมจฺเจติ” คนผู้จะล่วงทุกข์ได้ต้องอาศัยความเพียร

เพียรนอกก็ต้องทำเหมือนกัน การทำบุญ การให้ทาน หรือพวกชาวไร่ชาวนาก็ต้องอาศัยความพากเพียรมันถึงจะมีผล ทำอะไรก็ทำด้วยความเพียรความพยายาม การทำจิตใจก็เหมือนกัน ต้องอาศัยความพยายาม ต้องอาศัยความเพียร เพื่อให้จิตมันอยู่ ให้มันสงบ ให้มันบริสุทธ์ไปจึงจะได้มรรคผลเกิดขึ้นตามภูมิตามธรรม ถ้าจิตเรามันรวมสักครั้งหนึ่ง ก็ติดอยู่ในจิตในใจเสมอไป

เพราะฉะนั้นเราควรพยายามในการทำบุญการกุศล คนทุกวันนี้ ก็มีแต่เรื่องมีแต่ความวุ่นวายมากมาย รีบทำคุณงามความดีให้มันมีขึ้นในใจ ในจิตในใจหลุดพ้นจากความไม่ดี ทำจิตใจให้มันละเอียดไป จนกว่าจะละเรื่องโลก โลกนี้มีความรู้ความเห็น ความเข้าใจทุกอย่างของทั้งโลก ธรรมะของจริงมีแต่หมดไปๆ ให้ตั้งจิตแน่วแน่เป็นหนึ่ง จิตดวงเดียว ตั้งให้มันแน่วแน่อยู่อย่างนั้น อย่างทางจะไปนิพพานก็ต้องอาศัยความพยายามจนมันตั้งแนวแน่ได้ โลกนี้มันประกอบไปด้วยความทะเยอทะยาน ถ้าทำจิตให้มันดี ให้มันสงบไป ดีกว่ารูปนี้หลายเท่า ทำใจให้สงบครั้งหนึ่งๆ อย่างนี้ โอ้ย จิตใจมันมีแต่ความปลื้ม ในจิตในใจ ความยินดีในใจหาที่สุดไม่ได้

การพยายามทำตนของตนให้มันดีขึ้นนี้ ยากเหลือเกินสมัยนี้ ทุกวันมีแต่ความเพลิดเพลินกับการดูหนังดูลิเกทั่วๆไป ประโยชน์ของตนไม่ได้คิดถึงเลย โลกนี้ประกอบไปด้วยกองทุกข์ทั้งหลาย ความเกิดก็เป็นทุกข์ ความแก่ก็เป็นทุกข์ ความเจ็บก็เป็นทุกข์ ความตายก็เป็นทุกข์ บางคนก็ทุกข์ยากจน จะหากินเช้าเย็นก็ยังไม่พอกิน ยากเท่าไหร่ ทุกข์เท่าไหร่ คนไม่มีบุญ ไม่มีวาสนา ไม่ค่อยทำบุญ

คนเขาเคยทำบุญให้ทาน เขาก็เกิดในทรัพย์ในสมบัติ ดูเถิดคนไม่เหมือนกัน ในโลกนี้ต่างๆ กัน จิตใจไม่เหมือนกันบางคนก็ใจร้ายสามารถฆ่าคนได้ มันต่างกันอย่างนี้แหละ แล้วการบุญการกุศลก็ไม่เชื่อ หัวใจมันโหดร้าย ต้องพยายามทำใจให้มันสงบ จิตใจมันก็อ่อนน้อมต่อธรรมะต่อวินัย ต่อธรรมะคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ถ้าใจเรามันดีขึ้นเรื่อยๆ ละก็ใจมันก็อ่อน ถ้าฝึกหัดตนให้ชำนิชำนาญ ใจก็กล้าหาญ กำจัดโรค กำจัดภัย ได้ทุกอย่าง

การเจริญสมาธิภาวนาทำให้หายจากเหน็ดเหนื่อย ถ้าวันไหนไม่ได้ภาวนาก็อ่อนเพลียไป ถ้ามานั่งสมาธิภาวนาได้สักชั่วโมงก็หายเหนื่อย สบาย การฝึกจิตใจให้มีอุปนิสัยติดอยู่ในจิตในใจ จะทำให้จิตใจเราดีขึ้นทุกภพทุกชาติไป ถ้าภาวนาบางคนทำยาก ทางที่ดีสำหรับเขาก็การทำบุญให้ทานนั้นแหละดีแล้ว การเจริญภาวนาจนปล่อยวางภาระในโลกนี้ได้ ทำจิตใจให้มันแน่วแน่จึงจะถูกหนทางไปพระนิพพาน เอวังก็จบแต่เพียงเท่านี้