ตำนานโพชฌังคปริตร

โพชฌังคปริตร คือ ปริตรกล่าวถึงโพชฌงค์ซึ่งเป็นองค์แห่งการรู้แจ้ง
แล้วอ้างสัจวาจานั้นมาพิทักษ์ซุ้มครองให้มีความสวัสดี มีประวัติว่า สมัยหนึ่ง
พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่วัดเวฬุวันกรุงราชคฤห์ พระมหากัสสปเถระได้อาพาธหนัก
ที่ถ้ำปิปผลิคุหา พระพุทธเจ้าได้เสด็จเยี่ยมและแสดงโพชฌงค์เจ็ด เมื่อพระเถระ
สดับโพชฒงค์เหล่านี้ได้เกิดความปีติว่า โพชฌงค์เจ็ดเคยปรากฏแก่เราในขณะ
รู้แจ้งสัจธรรมหลังออกบวชแล้วเจ็ดวัน คำสอนของพระพุทธองค์เป็นทางพันทุกข์
โดยแท้ ครั้นดำริเช่นนี้พระเถระได้เกิดปีติอิ่มเอิบใจ ทำให้เลือดในกายและรูปธรรม
อื่นผ่องใส โรคของพระเถระจึงอันตรธานไปเหมือนหยาดน้ำกลิ้งลงจากใบบัว
นอกจากนั้น พระพุทธเจ้ายังตรัสโพชฌงค์เจ็ดแก่พระมหาโมคคัลลานเถระผู้อาพาธ
ที่ภูเขาคิชฌกูฏอีกด้วย ครั้นพระเถระสดับโพชฌงค์นี้แล้วก็หายจากอาพาธนั้นทันที

อนึ่ง เมื่อพระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่วัดเวฬุวันนั้น ทรงพระประชารหนัก จึงรับสั่ง
ให้พระจุนทเถระสาธยายโพชฌงค์เจ็ด ครั้นสดับแล้วพระองค์ทรงหายจากพรั
ประชวรนั้น

โพชฌังคปริตรที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เป็นร้อยแก้ว พบในมหาวรรคสังยุต
ปฐมคิลานสูตร ทุติยคิลานสูตร และตติยศิลานสูตร"" ส่วนโพชฌังคปริตรในปัจจุบัน
ป็นร้อยกรองที่พระเถระชาวสิงหลประพันธ์ขึ้น โดยนำข้อความจากพระสูดรมา
ประพันธ์เป็นร้อยกรอง"
โพชฌงค์เจ็ดมีดังต่อไปนี้ คือ
๑. สติสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือสติ
๒. ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือการรู้เห็นธรรม
๓. วิริยสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือความเพียร
๔. ปีติสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือความอิ่มใจ
๕. ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือความสงบ
๖. สมาธิสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือความตั้งมั่น
๗. อุเบกขาสัมโพชฌงค์ องค์แห่งการรู้แจ้ง คือความวางเฉย

บทขัดโพชฌังคปริตร

๑. สังสาเร สังสะรันตานัง สัพพะทุกขะวินาสะเน
สัตตะ ธัมเม จะ โพชฌังเค มาระเสนาปะมัททะเน.
๒. พุชฌิตฺวา เย จิเม สัตตา ติภะว่า มุตตะกุตตะมา
อะชาติมะชะราพฺยาธิง อะมะตัง นิพภะยัง คะตา.

บุคคลผู้ประเสริฐ พันแล้วจากภพทั้งสาม บรรลุพระนิพพาน
อันไม่เกิด ไม่แก่ ไม่เจ็บ ไม่ตาย ไม่มีอันตรายใดๆ เพราะรู้แจ้งโพชฌงค์
เจ็ดเครื่องขจัดทุกข์ทั้งปวงของเหล่าสัตว์ผู้ท่องเที่ยวไปในวัฏสงสาร
ซึ่งย่ำยีมารและกองทัพได้

๓. เอวะมาทิคุณูเปตัง อะเนกะคุณะสังคะหัง
โอสะธัญจะ " อิมัง มันตัง โพชมังคัง ตัง ภะณามะ เห.

ขอเราทั้งหลายจงร่วมกันสวดโพชฌังคปริตรซึ่งมีคุณอย่างนี้
เป็นตัน อันเป็นที่รวมแห่งคุณเป็นอเนก เป็นโอสถ และเป็นมนต์

โพชฌังคปริตร

๑. โพชฌังโค สะติสังขาโต ธัมมานัง วิจะโย ตะถา
วีริยัง ปีดิ ปัสสัทธิ โพชฌังคา จะ ตะถาปะเร.
๒. สะมาธุเปกขา โพชฌังคา สัตเตเต สัพพะทัสสินา
มุนินา สัมมะทักขาตา ภาวิตา พะหุลีกะตา.
๓. สังวัตตันตื อะภิยูญายะ นิพพานายะ จะโพธิยา
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ โสตกิ เม โหตุ สัพหรทา

โพชฌงค์เจ็ด คือ สติสัมโพชฌงค์ ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์. วิริย
สัมโพชฌงด์ บิติสัมโพชฌง ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ สมาธิสัมโพชฌงค์
และอุเบกขาสัมโพชฌงค์

พระมุนีผู้รู้แจ้งสภาวธรรมทั้งปวงตรัสว่า ผู้ป่เพ็ญและกระทำ
โพขฌงค์ให้มาก ย่อมรู้แจ้ง บรรลุถึงพระนิพพานและความตรัสรู้
ด้วยสัจวาจานี้ ขอข้าพเจ้าจงมีความสวัสดีทุกเมื่อเทอญ

๔. เอกัสฺมิง สะมะเย นาโถ โมคคัลลานัญจะ กัสสะบัง
คิลาเน ทุกขิเต ทิสฺวา โพชฌังเค สัตตะ เทสะยิ.

สมัยหนึ่ง พระโลกนาถทอดพระเนตรเห็นพระโมคคัลลานะ
และพระมหากัสสปะ อาพาธได้รับความทุกข์ จึงทรงแสดงโพชฌงค์เจ็ด

๕. เต จะ ตัง อะภินันทิตฺวา โรคา มุจจิงสุ ตังชะเณ
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา.

พระเถระทั้งสองยินดีรับโพชฌงศ์นั้น หายจากโรคทันที ตัย
สัจวาจานี้ ขอข้าพเจ้าจงมีความสวัสดีทุกเมื่อเทอญ

๖. เอกะทา ธัมมะราชาบิ เคลัญเญนาภิปีฟิโต
จุนทัตเถเรนะ ตังเยวะ ภะณาเปตวานะ สาทะรัง.

ครั้งหนึ่ง สมเด็จพระธรรมราชาทรงพระประชวรหนัก รับสั่ง
ให้พระจุนทเถระสาธยายโพชฌงค์ถวายโดยเคารพ

๗. สัมโมทิตฺวานะ อาพาธา ต้มหา วุฏฐาสิ ฐานะโส
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา.

พระองค์ทรงแช่มชื่นพระทัย หายจากพระประชวรโดยพลัน
ด้วยสัจวาจานี้ ขอข้าพเจ้าจงมีความสวัสดีทุกเมื่อเทอญ

๘. ปะหีนา เต จะ อาพาธา ติณณันนัมปิ มะเหสินัง
มัคคะหะตา กิเลสาวะ ปัดตานุปปัตติธัมมะตัง
เอเตนะ สัจจะวัชเชนะ โสตถิ เม โหตุ สัพพะทา.

พระพุทธเจ้าและพระเถระผู้แสวงหาคุณอันประเสริฐทั้งสาม
ได้หายจากอาพาธแล้ว ดุจกิเลสที่ถูกอริยมรรคประหาร ไม่กำเริบอีก
ด้วยสัจวาจานี้ ขอข้าพเจ้าจงมีความสวัสดีทุกเมื่อเทอญ


(โพชฌงค์ 7 คือธรรมที่เป็นองค์แห่งการตรัสรู้ หรือองค์ของผู้ตรัสรู้ )