อวิชชาเป็นปัจจัยแก่ปุญญาภิสังขาร
ด้วยอำนาปัจจัย ๒ ปัจจัย คือ
๑. อารัมมณปัจจัย
๒. ปกตูนิสสยปัจจัย
แต่ละปัจจัย มีความหมายดังต่อไปนี้

๑. อารัมมณปัจัย กล่าวถึงอารมณ์เป็นปัจจัยให้เกิดจิตและเจตสิก ในบทนี้หมายถึง
ว่า ด้วยอำนาจแห่งโมหะจึงมีอารมณ์ติดใจ ชอบใจ มนุษย์สมบัติ เทวสมบัติ และพรหมสมบัติ
จึงประกอบมหากุศลกรรมเพื่อให้สมปรารถนาในมนุษย์สมบัติ และ เทวสมบัติ
บำเพ็ญกาวนารูปาวจรกุศลกรรม ชเพื่อในสมปรารถนาในรูปพรหมสมบัติ ดังนี้จึงได้ชื่อว่า
โมหะเป็นอารัมมณปัจจัย จิตที่เป็นมหากุศล รูปาวจรกุศล และเจตสิกที่ประกอบนั้นก็เป็น
อารัมมณปัจจยุบบัน

๒. ปกตูปนิสสยปัจจัย กล่าวถึงธรรมที่เป็นปัจจัยนั้นเป็นที่อาศัยอย่างแรงกล้า หรือ
เป็นที่อาศัยที่มีกำลังมากแก่ปัจจยุบบันนธรรม ในบทนี้จึงมีความหมายว่า โมหะนี่แหละเป็น
ปัจจัย เป็นทีอาศับอย่างแรงกล้า เป็นที่อาศับที่มีกำลังมากช่วยอุปการะเกื้อกูลให้ ประกอบ
กรรมทำเพียงแต่มหากุศล และรูปาวจรกุศลเท่านั้น ดังนี้โมหะจึงได้ชื่อว่าเป็นปกตูปนิสสยปัจ-
จัย จิตมหากุศลและรูปาวจรกุศลพร้อมกับเจตสิกที่ประกอบนั้นเป็นปกตูปนิสสยปัจจยุบบัน

ค. อวิชชาเป็นปัจจัยแก่อาณญชาภิสังขาร
ได้ ๑ ปัจจัย
ด้วยอำนาจแห่งปกตูปนิสสยปัจจัยเพียง
ปัจจัยเดียวเท่านั้น ซึ่งมีความหมายทำนองเดียวกับที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้นนี้ คือมีความ
ปรารถนาอย่างแรงกลัาที่จะได้อรูปพรหมสมบัติ จึงได้บำเพ็ญเพียรประกอบอรูปาวจรกุศล
กรรม เพราะความปรารถนาในอรูปพรหมสมบัติเช่นนี้ได้ชื่อว่ายังมีโมหะอยู่ ดังนั้น โมหะ
เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยอรูปาวจรกุศลจิตและเจตสิกที่ประกอบเป็น ปกตูปนิสสยปัจจยุบบัน