วิปัสสนาของพระอริยะเริ่มต้นที่อุทยัพพยญาณ
พระอริยะหากต้องการกำหนดวิปัสสนาอีก วิปัสสนาก็จะตั้งต้นปรากฏตั้งแต่ความเกิด-ดับของรูปนาม คือจะสามารถเห็นความเกิดดับด้วยอุทยัพพญาณทันทีที่กำหนด และติดตามด้วยวิปัสสนาญาณต่างๆ เป็นต้น ถัดจากนั้นก็จะเกิดสังขารุเปกขาญาณอันเป็นญาณสูงสุดแห่งวิปัสสนาญาณทั้งปวง เมื่อสังขารุเปกขาญาณแก่กล้าเต็มที่แล้ว ก็จะเกิดอนุโลมญาณ (ในปฏิสัมภิทามรรคเรียกว่าโคตรภูญาณส่วนอนุโลมญาณเป็นชื่อที่ปรากฏในคัมภีร์ปัฏฐาน ซึ่งจริงๆ แล้วก็เป็นธรรมะเดียวกัน) หลังจากนั้นจิตก็จะสลัดอารมณ์ที่เป็นนามรูปอันเป็นอารมณ์ประเภทโลกียะทิ้งแล้วน้อมเข้าสู่นิพพานอันเป็นอารมณ์ประเภทโลกุตตระ ก็ลักษณะแห่งวิถีจิตนี้จะมีความละม้ายคล้ายกับวิถีจิต เมื่อตอนที่มรรคกำลังจะเกิด และเนื่องจากเป็นผลของมรรค ท่านจึงเรียกจิตที่ทำหน้าที่พระนิพพานเป็นอารมณ์นั้นว่าผลจิต
อนึ่ง ผลจิตนี้จะเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ไม่มีจิตอื่นเข้ามาแทรก และแม้ว่าผู้ที่เข้าผลสมาบัตินี้ยังไม่บรรลุเป็นพระอเสกขะ แต่ถึงกระนั้นในการเข้าผลสมาบัตินี้ก็ไม่อาจทำให้มรรคที่สูงกว่าบังเกิดขึ้นได้ เพราะเป็นการกำหนดโดยมีจุดประสงค์ที่ต่างกันคือในที่นี้เป็นการกำหนดผลจิตซึ่งตนเคยได้บรรลุมาแล้ว ก็เพราะเพียงเพื่อจะใช้ชีวิตอย่างผาสุกในทิฏฐธรรมด้วยอำนาจผลสมาบัติ มิได้เป็นการเจริญวิปัสสนาเพื่อมุ่งบรรลุมรรคชั้งสูง เพราะฉะนั้น มรรคจิต (สำหรับพระเสขบุคคล) จึงเกิดขึ้นไม่ได้ ส่วนมรรคจิตของพระอรหันต์นั้นไม่ต้องกล่าวถึงเลย เพราะไม่มีมรรคจิตที่จะเกิดขึ้นอีกแล้ว
| ไฟล์แนป: |
|
segment_regular_-LWbWxoG1JE-1.png [ 202.68 KiB | เปิดดู 1208 ครั้ง ] |