วิธีกำหนดลำดับญาณให้ปรากฏชัด
นักปฏิบัติบางคนอาจไม่กระจ่างชัดเกี่ยวกับ ภยญาณ อาทีนวญาณ นิพพิทาญาณ หรือ มุญจิตุกัมยตาญาณ ดังนั้น ถ้าต้องการรู้ญาณเหล่านั้นโดยแจ่มแจ้ง จะต้องตั้งเวลากำหนดในแต่ละญาณ เช่นตั้งใจว่า "ภายในครึ่งชั่วโมงนี้หรือภายในหนึ่งชั่วโมงนี้ เราจะกำหนดความเกิด-ดับ (อุทยัพพยญาณ) เท่านั้น คือจะให้แต่อุทยัพพยญาณเท่านั้นเกิดในชั่วโมงนี้" เมื่อนักปฏิบัติตั้งเวลากำหนดอย่างนี้แล้วญาณอื่นๆ ก็จะไม่เกิดขึ้น คงอยู่แต่ในอุทยัพพยญาณนี้เท่านั้น เมื่อครบตามเวลาที่กำหนดไว้แล้ว ก็จะเห็นเพียงแต่ความดับคือเห็นแต่ภังคญาณเท่านั้น โดยปกติแล้วภังคญาณนี้จะปรากฏโดยอัตโนมัติของมันเองแต่ถึงแม้ว่าภังคญาณที่ว่านี้จะไม่ปรากฏโดยอัตโนมัติ แต่หากนักปฏิบัติกำหนดเวลในการปฏิบัติว่า "เราจะกำหนดแต่ความดับเท่านั้น จะทำให้ภังคญาณเท่านั้นเกิดขึ้น" ก็จะเกิดแต่ภังคญาณเท่านั้น ต่อเมื่อครบกำหนดเวลาแล้ว ลำดับญาณชั้นสูงจึงปรากฏโดยอัตโนมัติเป็นขั้นตอนต่อไป
แม้ในภาวนาญาณต่อๆ ไป ก็เป็นเหมือนกับญาณนี้เช่นกัน ถ้าเกิดว่าญาณไม่เกิดในอัตโนมัติของมัน พอญาณนั้นเกิดความแก่กล้า เพียงแต่ให้น้อมจิตไปว่า ขอให้เห็นภยญาณ (สภาพที่รู้ว่าเป็นของน่ากลัวเถิด) ภยญาณก็จะเกิดขึ้น และเมื่อภยญาณมีกำลังแก่กล้ามากขึ้น และอาทีนวญาณแก่กล้าเพิ่มขึ้นไปอีก ก็ให้น้อมจิตไปว่า ขอให้เราเห็นความเบื่อหน่าย ขอให้นิพพิทาญาณเกิดแก่เรา ต่อจากนั้นในทุกๆ ระยะของการเกิดนิพพิทาญาณ ความเบื่อหน่ายก็จะเกิดขึ้น และเมื่อนิพพิทาญาณแก่กล้าแล้วก็ให้น้อมใจไปว่า ขอให้มุญจิตุกัมตาญาณ (ญาณที่ปรารถนาความหลุดพ้นจากสังขารจงเกิดแก่เรา) ต่อจากนั้น มุญจิตุกัมยตาญาณ คือญาณที่เบื่อหน่ายต่อสังขารทั้งหลาย ก็จะเกิดขึ้นทุกๆ ระยะที่การกำหนด เมื่อญาณนี้มีกำลังแก่กล้าพอ ก็ให้น้อมใจไปที่ญาณชั้นสูงอีก ปฏิสังขารญาณก็จะปรากฏเกิดขึ้นพร้อมทั้งเวทนาอันแรงกล้า
การอยากเปลี่ยนอิริยาบถและการไม่ได้ดั่งใจ เมื่อญาณนี้มีกำลังแก่กล้าแล้วให้เราน้อมจิตไปหาสังขารุเปกขาญาณซึ่งเป็นญาณที่ปราณีตที่สุด เพื่อให้ญาณนี้เกิดขึ้นพอถึงเวลาญาณนี้ก็จะเกิดขึ้นอย่างละเอียดตามธรรมชาติ หากนักปฏิบัติตั้งเวลากำหนดในแต่ละญาณแล้ว ญาณที่เราปรารถนาจะให้เกิดเท่านั้นจึงจะเกิดขึ้น เมื่อเราปรารถนาก้าวไปในญาณชั้นสูง ญาณที่เห็นอยู่มีความแก่กล้าทันกำหนดเวลาที่ตั้งไว้จิตจึงจะข้ามไปสู่ญาณชั้นสูงได้ ประดุจจิ้งจกไต่ข้ามไปจากบ้านหนึ่งสู่อีกบ้านหนึ่ง ฉะนั้น หากกำหนดเที่ยวเดียวแต่ยังไม่กระจ่างดี ก็ให้ทดลองกำหนดหลายๆ เที่ยว ถ้าหากว่าเราไม่ตั้งเวลาไว้ สำหรับคนที่มีสมาธิญาณแก่กล้าอยู่แล้ว พอที่จะกำหนดได้สักระยะก็จะเข้าไปถึงสังขารุเปกขาญาณ หรือแม้แต่ผลก็ยังเข้าถึงอยู่บ่อยๆ ซึ่งถ้าหากเป็นคนที่มีความสามารถจริงๆ แล้ว แม้ในขณะที่เดินอยู่หรือขณะที่กินอยู่ก็สามารถเข้าถึงผลโดยไม่ยาก
| ไฟล์แนป: |
|
เปรียบเทียบญาณ ๑๖ กับ ปริญญา ๓.gif [ 16.19 KiB | เปิดดู 981 ครั้ง ] |