องค์ฌาน ๕ มีกำลังมากกว่าจิตปกติ
อนึ่ง แม้องค์ฌาน ๕ เหล่านี้มีอยู่ (ในขณะทั่วไปที่เกิดกามาวจรจิต] และในขณะ
เกิดอุปจารสมาธิ แต่มีกำลังมากกว่าจิตทั่วไปในขณะเกิดอุปจารสมาธิส่วนในปฐมฌานนี้
ได้เข้าถึงลักษณะของรูปาวจรที่มีกำลังมากกว่าอุปจารสมาธิอีก กล่าวคือในองค์ฌาน
เหล่านี้
๑. วิตกเกิดขึ้นน้อมจิตสู่อารมณ์ด้วยลักษณะอันคล่องแคล่วดี
๒. วิจารเกิดขึ้นเคล้าคลึงอารมณ์อย่างต่อเนื่อง
๓-๔. ปีติและสุขเกิดขึ้นแผ่ซ่านไปทั่วสรรพางค์กาย ดังพระพุทธดำรัสว่า
นาสฺ.ส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส วิเวกเชน ปีติสุเขน อปฺผุฎํ โหติ.
"สรรพางค์กายบางส่วนของผู้เพียรปฏิบัตินั้นที่ไม่มีปีติและสุขอันเกิดจากวิเวก
กระทบแล้ว หามีไม่"
๕. แม้ภาวะที่จิตมีอารมณ์เดียวก็เกิดขึ้นแนบสนิทในอารมณ์เหมือนฝาผอบบน
ปิดสนิทกระทบฝาผอบล่าง
ข้อนี้เป็นความต่างกันขององค์ฌาน ๕ เหล่านั้นที่ถึงลักษณะของรูปาวจรอื่นจาก
องค์ฌานที่เกิดขึ้นในขณะเกิดอุปจารสมาธิ
ในบรรดาองค์ฌานทั้ง ๕ นั้น แม้จิตเตกัดคตาจะมิได้ทรงแสดงไว้ในพระบาลีว่า
สวืตกฺกํ สวิจารํ (มีวิตกวิจาร) เป็นตันนั้น แต่ก็เป็นองค์ฌานหนึ่งเช่นกัน ดังพระพุทธดำรัสใน
คัมภีร์วิภังด์]อย่างนี้ว่า
ฌานนฺติ วิตกฺโก วิจาโร ปีติ สุขํ จิตฺตสฺเสกคฺคตา.
"วิตก วิจาร ปีติ สุข และภาวะที่จิตมีอารมณ์เดียว ชื่อว่า ฌาน"
โดยแท้จริงแล้ว ความมุ่งหมายที่พระผู้มีพระภาคทรงตรัสโดยย่อ มีแสดงไว้โดย
ละเอียดในวิภังค์ (คำอธิบาย)
| ไฟล์แนป: |
|
png_yoga_61330.png [ 93.41 KiB | เปิดดู 1528 ครั้ง ] |