ปัญญาปนโตบัญญัติ

ปัญญาปนโตบัญญัติ หรือ สัททบัญญัติ หมายถึงคำพูดที่บุคคลได้ออกเสียงเรียก
ขาน
เมื่อต้องประสงค์ในกาลภายหลัง ตามชื่อที่ตั้งไว้แต่ก่อนแล้วนั้น
ปัญญาปนโตบัญญัตินี้ มีชื่อเรียกได้ถึง ๖ ชื่อ คือ

๑. ชื่อว่า นามบัญญัติ หมายความว่า
มีสภาพน้อมสู่เนื้อความและทำให้เนื้อ
ความนั้นน้อมสู่ตน เช่นคำว่า
ภูเขา ก็น้อมตามเนื้อความว่าเป็นเนินที่สูงขึ้นเป็นจอมใหญ่
เมื่อพูดว่า ภูเขา ก็ทำให้เข้าใจได้ว่าหมายถึงเนื้อความอย่างนั้น

๒. ชื่อว่า นามกัมมบัญญัติ หมายความว่าชื่อต่าง ๆ เหล่านั้นแหละเป็นชื่อที่พึง
เรียกกันโดยทั่วไป

๓. ชื่อว่า นามเธยยบัญญัติ หมายความว่า ชื่อต่าง ๆ เหล่านั้นนักปราชญ์ทั้ง
หลายได้ตั้งชื่อไว้ตั้งแต่โบราณกาลมาแล้ว

๔. ชื่อว่า นิรุตติบัญญัติ หมายความว่า นักปราชญ์ใด้พิจารณาคิดตั้งขึ้นสมมติ
ขึ้นซึ่งถ้อยคำนั้น ชื่อเหล่านั้นจึงปรากฎมีขึ้นมา

๕. ชื่อว่า พยัญชนบัญญัติ หมายความว่า เป็นถ้อยคำที่สามารถแสดงเนื้อความ
ให้รู้ให้ปรากฏได้

๖. ชื่อว่า อภิลาปบัญญัติ หมายความว่า
ผู้ที่พูดย่อมนึกถึงเนื้อความ คือ
รูปร่างสัณฐานของวัตถุนั้น เช่น ภูเขา แล้ว จึงเปล่งเสียงพูดออกมา
รวมความว่า ไม่ว่าคำใดคำหนึ่งก็ตาม ภาษาใคภาษาหนึ่งก็ตาม เช่นคำว่า ภูเขา
ก็มีชื่อเรียกได้เป็น อย่าง มี นามะ นามกัมมะ เป็นต้น ดังที่ได้กล่าวมาแล้วนี้
สัททบัญญัตินี้ เรียก นามบัญญัติก็ได้ อันหมายเฉพาะว่าเป็นนามบัญญัติ
ดังที่กล่าวในข้อ ๑ ข้างบนนี้