ในคำว่า วิจิกิจฉา นี้ คำว่า วิกิจฉา คือ การรักษา หมายความว่า การรักษา
ด้วยปัญญา
วิจิกิจฉา (ความสงสัย) คือ สภาวะรักษา(ด้วยปัญญา)ไม่ได้ เพราะยากแก่การรักษา
อีกอย่างหนึ่ง วิจิกิจฉา คือ สภาวะทำให้ผู้ใคร่ครวญสภาพธรรมลำบากใจ
อีกอย่างหนึ่ง วิจิกิจฉา คือ สภาวะสงสัย กล่าวคือ เป็นไปด้วยความสงสัย
วิจกิจฉามี ๒ อย่าง คือ วิจิกิจฉานิวรณ์ และ วิจิกิจฉาปฏิรูป
วิจิกิจฉานิวรณ์ คือ วิจิกิจฉาที่เป็นไปด้วยดวามสงสัยในฐานะ ๘ มีพระพุทธเจ้า
เป็นต้น เป็นนิวรณ์
(คำว่า วิจิกิจฉา มีความหมาย ๓ ประการ คือ
- สภาระรักษาด้วยปัญญาไม่ได้ - วิคตา จิกิจฺฉา เอตายาติ วิจิกิจฺฉา.
(วิ ศัพท์ + จิกิจฉา ศัพท์ เป็นปัญจมีตัปปุริสสมาส)
- สภาวะทำให้ผู้ใคร่ครวญสภาพธรรมลำบากใจ = วิจินํ กิจฉา วิจิกิจฉา.
(วิจิน ศัพท์ + กิจฺฉา ศัพท์ เป็นทุติยาตัปปุริสสมาส)
- สภาวะสงสัย - วิจิกิจฺฉติ เทวฬฺหกภาเวน ปวตฺตตีติ วิจิกิจฺฉา.
(วิ บทหน้า + กิต ธาตุ + อ ปัจจัยในกัตตุสาธนะ)
ความสงสัยในฐานะ ๘ อย่าง คือ
๑. สงสัยในพระศาสดา
๒. สงสัยในพระธรรม
๓. สงสัยในพระสงฆ์
๔. สงสัยในไตรสิกขา
๕. สงสัยในส่วนแรก คือ อดีตชาติ
๖. สงสัยในส่วนหลัง คือ อนาคตชาติ
๗. สงสัยในส่วนแรกและส่วนหลัง คือ อดีดชาติและอนาคตชาติ
๘. สงสัยในธรรมอันเป็นเหตุเกิดอาศัยกันและผลที่เกิดจากเหตุ
วิจิกิจฉาปฏิรูป คือ วิจิกิจฉาอื่นจากนั้นทั้งหมด ที่เป็นไปแก่บุคคลผู้มิใช่พระ
สัพพัญูด้วยความสงสัยในอารมณ์นั้นๆ ว่า เป็นอย่างไรหรือ เป็นอย่างนี้หรือ เป็นสิ่งนี้หรือ
วิจิกิจฉาปฏิรูปเป็นกุศลบ้าง เป็นอกุศลบ้าง หรือเป็นกิริยาอัพยากฤตซึ่งเกิดขึ้น
แก่พระขีณาสพบ้าง ส่วนในอกุศลเจตสิกนี้หมายเอาวิจิกิจฉาที่เป็นนิวรณ์อันเป็นอกุศล
จบการแสดงข้อความปรมัตถ์ในอกุศลราสี
| ไฟล์แนป: |
|
Content-1-1.png [ 55.62 KiB | เปิดดู 1295 ครั้ง ] |