๑. บาลีวิธี กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส ปกตูนิสฺสยปจฺจเยนปจฺจโย
(กุศลธรรมเป็นปัจบแก่กุศลธรรม ด้วยอำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย)
กุ --> กุ.คือ กุ. ๒๐ เจ ๓๘ (เว้นอรหัตตมัค) --> กุ. ๒๑ เจ ๓๘

บาลีอนุวาท

๑.สทฺธํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ สีลํ สมาทิยติ อุโปสถกมฺม กโรติ
ฌานํ อุปฺปาเทติ วิปสฺนํ อุปฺปาเทติ มคฺคํ อุปฺปาเทติ อภิญฺญํ อุปฺทาเทติ
สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ (บุคคลอาศัยศรัทธาย่อมให้ทาน สมาทานศีล
รักษาอุโบสถ ยังฌาน วิปัสสนา มัค อภิญญา สมาบัติ ให้เกิดขึ้น)
ก.๒๐ เจ.๓๘ ที่มีศรัทธาเป็นประธาน --> กุ. ๒๑ เจ ๓๘

๒. สีลํ สุตํ จาคํ ปญฺญํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ สีลํ สมาทิยติ
อุโปสถกมฺมํ กโรติ ฌานํ อุปฺปาเทติ มคฺคํ อุปฺปาเทติ อภิญฺญํ อุปฺปาเทติ
สมาปตฺติ อุปฺปาเทติ (บุคคลอาศัย ศีล สุตะ จาคะ ปัญญา ย่อมให้ทาน
สมาทานศีล รักษาอุโบสถ ยังฌาน มัค อภิญญา สมาบัติ ให้เกิดขึ้น)
ก. ๒๐ (เวันอรหัตตมัค) เจ.๓๘ ที่มีศีล สุตะ จาคะ ปัญญา เป็น
ประธาน → กู.๒๑ เจ.๓๘

๓ สทฺธา สีลํ สุตํ จาโค ปญฺญา สทฺธาย สีลสฺส จาคสฺส
ปญฺญาย ปกตูปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย (ศรัทธา ศีล สุตะ จาคะ ปัญญา เป็นปัจจัยช่วยอุปการะแก่ศรัทธา ศีล สุตะ จาคะ ปัญญา ด้วย
อำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย)
กุ. ๒๐ เจ. ๓๘ --> กุ. ๒๑ เจ. ๓๘

๔. ปฐมสฺส ฌานสฺส ปริกมฺมํ ปฐมสฺส ฌานสฺส, ทุติยสฺส
ปริกมฺมํ ทุติยสฺส ฌานสฺส, ตติยสฺส ฌานสฺส ปริกมฺมํ ตติยสฺส ฌานสฺส
จตุตฺถสฺส ฌานสฺส ปริกมฺมํ จตุตฺถสฺส ฌานสุส,
อากาสานญฺจายตนสฺส ปริกมฺมํ อากาสานญฺจายตนสฺส
วิญฺญาณญฺจายตนสฺส ปริกมฺมํ วิญฺญาณญฺจายตนสฺส
อากิญฺจญฺญายตนสฺส ปริกมฺมํ อากิญฺจญฺญายตนสฺส.
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺส ปริกมฺมํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺส
ปกตูปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย
(จิตที่ทำหน้าที่บริกรรมของฌานทั้ง ๘

(ฌานจตุตถนัย) มีปฐมฌานเป็นต้น เป็นปัจจัย ช่วยอุปการะแก่ฌานทั้ง ๘
ที่เกิดต่อจากบริกรรม ด้วยอำนาจ ปกตูปนิสสยปัจจัย)

ก.สํ. ๔ เจ.๓๕ ที่ทำบริกรรมในฌานทั้ง ๘ --> มหัคคตกุ. ๘ เจ ๓๕

๕. ปฐมํ ฌานํ ทุติยสฺส ฌานสฺส, ทุติยํ ฌานํ ตติยสฺส ฌานสฺ
ตติยํ ฌาน จตุตฺถสฺส ฌานสฺส, จตุตฺถ ฌานํ อากาสานญฺจายตนสฺส
อากาสานญฺจายตนํ
วิญฺญาณญฺจายตนสฺส,
อากิญฺจญฺญายตนสฺส,
อากิญฺจญฺญายตนํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺส
ปกตูปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย (จิตที่ทำหน้าที่บริกรรมของฌานทั้ง ๘
(ฌานจตุกนัย) มีปฐมฌานเป็นต้น เป็นปัจจัย
ช่วยอุปการะแก่ฌานเบื้องสูงตามลำดับ ด้วยอำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย)
ปฐมฌานกุ. ๑ เจ.๓๕ --> ทุติยฌานกุ. ๑ เจ.๓๓ (เว้นวิตก วิจาร)
ทุติยฌานกุ. ๑ เจ.๓๓ --> ตติยฌานกุ. ๑ เจ.๓๒ (เว้นวิตก วิจาร ปีติ)
ตติยฌานกุ. ๑ เจ.๓๒ --> จตุตถฌานกุ, ๑ เจ.๓๐ (วันวิตก วิจาร ปีติ อัปป.๒ )
จตุตถฌานกุ. ๑ เจ.๓๐ --> อากาสา.กุ. ๑ เจ.๓๐