ลานธรรมจักร http://dhammajak.net/forums/ |
|
สฬายตนะ http://dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=66&t=65143 |
หน้า 1 จากทั้งหมด 1 |
เจ้าของ: | ลุงหมาน [ 03 ธ.ค. 2024, 15:31 ] | ||
หัวข้อกระทู้: | สฬายตนะ | ||
องค์ที่ ๕ สพายตนะ สพายตนะ เป็นปัจจัยแก่ ผัสสะ คือ ผัสสะจะปรากฏขึ้นได้ก็เพราะมีสฬายตนะ เป็นปัจจัย ลักขณาทิจตุกะของสฬายตนะ มีดังนี้ อายตนลกฺขณํ > มีการกระทบหรือ มีการทำให้วัฏฏสงสารยืนยาวไม่มีที่สิ้น สุด เป็นลักษณะ ทสฺสนรสํ > มีการยึดอารมณ์ของตน ๆ เป็นกิจ (วา) ทสฺสนาทิรสํ > (หรือ) มีการเห็นเป็นต้น เป็นกิจ วตฺถุตฺตรภาวปจฺจุปฎฺฐานํ > มีความเป็นวัตถุ เป็นทวาร ของวิญญาณธาตุ ๗ ตามควร แก่อารมณ์ เป็นผล นามรูปปทฎฺธานํ > มีเจตสิก และกัมมชรูป เป็นเหตุใกล้ ในบทก่อน อัชฌัตติกายตนะ ๖ คือ อายตนะภายใน ๖ ที่เป็นปัจจยุบบันนธรรม ของนามรูปนั้น ได้แก่ จักขวายตนะ โสตายตนะ ฆานายตนะ ชิวหายตนะ กายายตนะ และ มนายตนะ
|
เจ้าของ: | ลุงหมาน [ 03 ธ.ค. 2024, 16:07 ] |
หัวข้อกระทู้: | Re: สฬายตนะ |
ในบทนี้ สฬายตนะที่เป็นปัจจัยแก่ผัสสะ ก็ได้แก่ อัชฌัตติกายตนะ ๖ ที่กล่าว แล้วนี่เอง ๑. จักขุสัมผัสสะ ปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น จักขวายตนะ เป็นปัจจัย ๓.โสตสัมผัสสะปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น โสตายตนะ เป็นปัจจัย ๓. ฆานสัมผัสสะปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น ฆานายตนะ เป็นปัจจัย ๔.ชิวหาสัมผัสสะ. ปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น ชิวหายตนะ เป็นปัจจัย ๕.กายสัมผัสสะปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น กายายตนะ เป็นปัจจัย ๖. มโนสัมผัสสะปรากฏได้เพราะมีเกิดขึ้น มนายตนะ เป็นปัจจัย ผัสสะทั้ง ๖ ในที่นี้ ได้แก่ผัสสเจตสิกที่ในโลกียวิบากวิญญาญาณ ๓๒ เท่านั้น แต่หมาย เลข ๑ ถึง ๕ เป็นผัสสะในทวิปัจวิญญาณ ๑๐ ตามลำดับส่วนหมาย ๖ ได้แก่ผัสสะในโลกียวิปากวิญญาณ ๒๒ ที่เหลือ ธรรมชาติที่กระทบอารมณ์นั่นแหละ คือ คือ ผัสสะ แต่ไม่ได้หมายความเพียงว่า ของสองสิ่งกระทบกันเท่านั้น หากหมายถึงว่าต้องมีธรรม ๓ ประการมาประชุมร่วมพร้อมกัน จึงจะเรียกว่า ผัสสะ ธรรม ๓ ประการ คือ อารมณ์ ๑ วัตถุ ธรรม ๒ ประการนี้กระทบ กันและทำให้เกิด วิญญาณ อีก ๑ ด้วย ไม่ใช่ว่ากระทบกันเฉย ๆ ดังมีบาลีใน นิทานวัคค สังยุตตพระบาลี ว่า จกฺขุญจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺ ปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส โสตญจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺ ปชฺชติ โสตวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ฆานญจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ ฆานวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺ ปชฺชติ หิวฺหาวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส กายญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺ ปชฺชติ กายวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส มนญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺ ปชฺชติ มโนวิญฺญาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ซี่งแปลว่า จักขุวิญญาณย่อมเกิดขึ้นเพราะอาศัย จักขุปสาทกระทบกับรูปารมณ์ มาประชุมพร้อมกันระหว่าง จักขุปสาท และ จักขุวิญญาณทั้ง ๓ นี้ แหละชื่อว่า ผัสสะ โสตวิญญาณ ฯลฯ............... ฆานวิญญาณ ฯลฯ............... ชิวหาวิญญาณ ฯลฯ.............. กายวิญญาณ ฯลฯ............... มโนวิญญาณย่อมปรากฏขึ้นได้เพราะอาศัย ภวังคจิตกระทบกับธัมมารมณ์ การประชุมพร้อมกันระหว่าง ภวังคจิต ธัมมารมณ์และ มโนวิญญาณทั้ง ๓ นี้ แหละชื่อว่า ผัสสะ |
เจ้าของ: | ลุงหมาน [ 04 ธ.ค. 2024, 05:32 ] |
หัวข้อกระทู้: | Re: สฬายตนะ |
สฬายตนะเป็นปัจจัยแก่ ผัสสะนี้ เมื่อกล่าวโดยภูมิ คือ กามภูมิ รูปภูมิ และอรูปภูมิ แล้วดังนี้ ในกามภูมิ ๑๑ มีอัชฌัตติกายตนะได้ครบทั้ง ๖ ผัสสะก็ย่อมเกิดได้ครบทั้ง ๖ เหมือนกัน ในรูปภูมิ ๑๕ (เว้นอสัญญสัตตภูมิ ๑) มีอัชฌัตติกายตนะเพียง ๓ คือ จักขวายตนะ โสตายตนะ และ มนายตนะ เท่านี้ จึงได้ผัสสะเพียง ๓ เท่ากัน คือ จักขุสัมผัสสะ โสตสัมผัสสะ และ มโนสัมผัสสะ ในรูปภูมิอีก ๑ คือ อสัญญสัตตภูมิ ไม่มีอัชฌัตติกายตนะเลยแม้แต่สักอย่างเดียว ดังนั้น ผัสสะทั้ง ๖ จึงไม่เกิดมีในภูมินี้เลย ในอรูปภูมิ ๔ มี อัชญัตติกายตนะ เพียง ๑ คือ มนายตนะ จึงมี ผัสสะเพียง มโนสัมผัสสะ เท่ากัน ปัจจัย ๒๔ เกี่ยวแก่สพายตนะ ในบท สฬายตนะ เป็นปัจจัยแก่ ผัสสะนี้ มีปัจจัย ๒๔ เกี่ยวข้องดังต่อไปนี้ ก. จักขวายตนะ เป็นปัจจัยแก่ จักขุสัมผัสสะ ก็ด้วยอำนาจแห่งปัจจัย ๖ ปัจจัย คือ ๑. นิสสยปัจจัย ๒. ปุเรชาตปัจจัย ๓. อินทริยปัจจัย. ๔. วิปปยุตตปัจจัย ๕.อัตถิปัจจัย ๖. อวิคตปัจจัย ข. โสตายตนะ เป็นปัจจัยแก่ โสตสัมผัสสะ ค. ฆานายตนะ เป็นปัจจัยแก่ ฆานสัมผัสสะ ง. ชิวหายตนะ เป็นปัจจัยแก่ ชิวหาสัมผัสสะ จ. กายายตนะ เป็นปัจจัยแก่ กายสัมผัสสะ ทั้ง ๔ นี้ ก็ด้วยอำนาจแห่ง ปัจจัย ๖ ปัจจัย เท่ากันและเหมือนกันกับข้อ ก. ทุกประการ ฉ. มนายตนะ เป็นปัจจัยแก่ มโนสัมผัสสะ ก็ด้วยอำนาจแห่งปัจจัย ๙ ปัจจัย คือ ๑. สหชาตปัจจัย. ๒. อัญญมัญปัจจัย ๓. นิสสยปัจจัย ๔. วิปากปัจจัย. ๕. อาหารปัจจัย ๖. อินทริยปัจจัย ๗.สัมปยุตตปัจจัย ๘. อัตถิปัจจัย ๙.อวิคตปัจจัย ในบรรดาปัจจัยเหล่านี้ ล้วนได้อธิบายความหมายมาแล้วในบทก่อนๆทั้งนั้น จึง ไม่ต้องกล่าวซ้ำในที่นี้อีก |
หน้า 1 จากทั้งหมด 1 | เขตเวลา GMT + 7 ชั่วโมง |
Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group http://www.phpbb.com/ |