๑. เหตุปัจจัย
เหตู เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานํ ตํสมุฎฐานานญฺจ รูปานํ เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย.
เหตุทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายที่ประกอบกับเหตุและแก่รูปทั้งหลายที่มีเหตุ
และธรรมที่ประกอบกับเหตุนั้นเป็นสมุฏฐาน ด้วยอำนาจเหตุปีจจัย
เหตุ แปลว่า เค้ามูล หรือ สิ่งที่ทำให้เกิดผล นอกจากนี้ยังแปลว่าข้อความ เรื่อง
ราว เรื่องต้น เรื่องที่เกิดขึ้น เครื่องก่อเรื่อง ก็ได้ เหตุมี ๔ อย่าง คือ
ก, เหตุเหตุ ได้แก่เหตุ ๖ คือ โลภะ โทสะ โมหะ อโลภะ อโทสะ อโมหะ
ข. ปจฺจยเหตุ ได้แก่ มหาภูตรูป ๔ อันเป็นเหตุในการเรียกชื่อของรูปขันธ์
ค.อุตฺตมเหตุ ได้แก่แก่ กุศลกรรม และ อกุศลกรรม อันเป็นเหตุให้เกิดกุศลวิบาก
และอกุศลวิบาก
ง. สาธารณเหตุ ได้แก่ อวิชชา อันเหตุให้เกิดสังขารธรรมทั่วทั้งหมด (ขันธ์ ๕)
๑. เหตุ ในเหตุปัจจัยนี้หมายถึง เหตุ ๖ อันได้แก่ โลภเหตุ โทสเหตุ โมหเหตุ
อโลภเหตุ อโทสเหตุ และ อโมหเหตุ
๒. ประเภท เหตุปัจจัยอยู่ในประเภท นามเป็นปัจจัย นามรูปปัจจยุบบัน
๓.ชาติ เป็นสหชาตชาติ หมายความว่า ปัจจัยธรรม และปัจจยุบบัน
ธรรมนั้นเกิดขึ้นในจิตดวงเดียวกัน
๔.กาล เป็นการปัจจุบัน หมายความว่า ปัจจัยธรรมนั้นยังอยู่ในระหว่าง
อุปาทะ ฐีติ ภังคะ คือ ยังไม่ทันดับไป
๕. สัตติ คือ อำนาจ เหตุปัจจัยนี้มีทั้ง ชนกสัตติ และอุปถัมภกสัตติ
ชนกสัตติ มีอำนาจช่วยอุปการะให้ปัจจยุบบันธรรมเกิดขึ้นได้
อุปถัมภกสัตติ มีอำนาจช่วยอุปการะให้ปัจจจยุบบันนธรรมตั้งอยู่ได้
๖. องค์ธรรม มี ๓ อย่างคือ องค์ธรรมของปัจจัย องค์ธรรมของปัจจยุบบัน
และ องค์ธรรมของปัจจนิก (ปัจจนิก หมายความว่า ธรรมที่ไม่ใช่ผล คือไม่ใช่ปัจจยุบบัน)
ปัจจัยธรรม ได้แก่ เหตุ ๖ คือ โลภเหตุ โทสเหตุ โมหเหตุ อโลภเหตุ อโทสเหตุ
และ อโมหเหตุ
ปัจจยุบบันนธรรม ได้แก่ สเหตุกจิต ๗๑, เจตสิก ๕๒ (เว้นโมหเจตสิกที่ในโมห-
มูลจิต ๒), สเหตุกจิตตชรูป และ สเหตุปฏิสนธิกัมมชรูป
ปัจจนิกธรรม ได้แก่ อเหตุกจิต ๑๘, อัญญสมานาเจตสิก ๑๒ (เว้นฉันทะ), โมห-
มูลจิต ๒), สเหตุกจิตตชรูป, และ สเหตุกปฏิสนธิกัมมชรูป, พาหิรรูป. อาหารชรูป),
อุตุชรูป, อสัญญสัตตกัมมชรูป และ ปวัตติกัมมชรูป
| ไฟล์แนป: |
|
ei_1734656675960-removebg-preview.png [ 118.76 KiB | เปิดดู 1457 ครั้ง ] |