พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
สุญญตา “ความเป็นสภาพสูญ”, ความว่าง
1. ความเป็นสภาพที่ว่างจากความเป็นสัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา เฉพาะอย่างยิ่ง ภาวะที่ขันธ์ ๕ เป็นอนัตตา คือ ไร้ตัวมิใช่ตน ว่างจากความเป็นตน ตลอดจนว่างจากสาระต่างๆ เช่น สาระคือความเที่ยง สาระคือความสวยงาม สาระคือความสุข เป็นต้น,
โดยปริยายหมายถึง หลักธรรมฝ่ายปรมัตถ์ ดังเช่นขันธ์ ธาตุ อายตนะ และปัจจยาการ (อิทัปปัจจยตา หรือ ปฏิจจสมุปบาท) ที่แสดงแต่ตัวสภาวะให้เห็นความว่างเปล่าปราศจากสัตว์ บุคคล เป็นเพียงธรรมหรือกระบวนธรรมล้วนๆ
2. ความว่างจากกิเลส มีราคะ โทสะ โมหะ เป็นต้น ก็ดี สภาวะที่ว่างจากสังขารทั้งหลายก็ดี หมายถึง นิพพาน
3. โลกุตตรมรรค ได้ชื่อว่าเป็นสุญญตา ด้วยเหตุผล ๓ ประการ คือ
เพราะลุด้วยปัญญาที่กำหนดพิจารณาความเป็นอนัตตา มองเห็นสภาวะที่สังขารเป็นสภาพว่าง (จากความเป็นสัตว์ บุคคล ตัวตน)
เพราะว่างจากกิเลสมีราคะเป็นต้น และ
เพราะมีสุญญตา คือ นิพพาน เป็นอารมณ์
4. ความว่าง ที่เกิดจากความกำหนดหมายในใจ หรือทำใจเพื่อให้เป็นอารมณ์ของจิตในการเจริญสมาบัติ เช่น ผู้เจริญอากิญจัญญายตนสมาบัติกำหนดใจถึงภาวะว่างเปล่าไม่มีอะไรเลย;
วิถีนกบิน
พระรัตนตรัย คือ พุทธะ ธรรมะ สังฆะ นั้นเป็นหนึ่งเดียวกัน ทั้งสามเป็นเพียงชื่อที่ว่างเปล่า ผู้ปฏิบัติภาวนาตามเอกายนมรรค ย่อมรักษาสิ่งนี้ไว้ในใจเสมอ และสดับพระสัทธรรมอยู่ทุกขณะ การกระทำกิจกรรมต่าง ๆ ก็มิได้ทิ้งร่องรอยอะไรเหลือไว้เลย ดุจนกบินอยู่ในอากาศที่มิได้ทิ้งร่องรอยอะไรไว้เลยฉะนั้น
เมื่อจิตเกิดขึ้น สรรพสิ่งก็เกิดขึ้น เมื่อจิตสงบระงับสันติ สรรพสิ่งก็สิ้นสุดลง สรรพสิ่งเป็นเพียงชื่อและถ้อยคำ พุทธะ ธรรมะ สังฆะ มิได้เผยตัวให้ปรากฎ แต่ก็ไม่ได้สูญหายไปไหน ชื่อและถ้อยคำเป็นเพียงมายาภาพ หากปราศจากการตระหนักรู้ย่อมตกไปสู่กับดักของมัน
วิถีแห่งสัมมาอริยมรรค ไม่อาจเผยแพร่โดยการสร้างทฤษฎีหรือการโต้แย้งด้วยเหตุผลได้ ไม่มีความหมายพิเศษในการถ่ายทอดธรรมะของพระพุทธองค์ คำสอน คำพูด เป็นเพียงการอธิบายด้วยเหตุผล อย่าปล่อยให้ความหลงผิดครอบงำจิตใจ เมื่อดวงจันทร์ปราศจากเมฆมาบดบัง รัศมีอันแจ่มจรัสของแสงสว่างย่อมแผ่ไพศาลครอบคลุมทุกสิ่ง เมื่อปราศจากผงฝ้าในดวงตา ย่อมประจักษ์แจ้งความจริง
ถ้าปรารถนาเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง จงละวางความรู้และการกำหนดหมายให้สิ้น ถ้าสัจจะขยายตัว มันจะครอบคลุมทุก ๆ สิ่ง ถ้ามันหดตัว แม้อณูเล็ก ๆ ก็ยังไม่มีที่ให้มันอยู่ “จ้องมองมิอาจเห็น สดับฟังมิอาจได้ยิน ไขว่คว้ามิอาจจับตัอง” เพียงหันเข้ามาเรียนรู้จิตใจของตนเองเราก็จะพบมัน ช่างมหัศจรรย์แท้
ความเป็นเอกภาพเดียวกันของสรรพสิ่ง จะเป็นตัวกำหนดความสัมพันธ์จิตวิญญาณของมนุษย์ กับจิตวิญญาณสากลในรูปของเอกภาพของชีวิตกับจักรวาล ธรรมชาติที่แท้ของสรรพสิ่งไม่มีสิ่งที่ตรงกันข้าม เมื่อปราศจากความเห็น สิ่งทั้งปวงก็จะเป็นอย่างที่มันเป็น นี่คือความจริงของสรรพสิ่ง (ตถตา) เราจะเข้าถึงสิ่งสมบูรณ์นี้ได้ ก็โดยการศึกษาตนเอง จนเกิดความเข้าใจที่แท้จริงตามวิธีการ “ทางสายกลาง” “ไตรสิกขา” หรืออริยมรรคมีองค์ ๘ เท่านั้น จนเกิดปัญญาญาณรู้แจ้งชัดในความเป็นเช่นนั้นเองของสรรพสิ่ง แล้วเราก็จะพบ “หนทาง” ของการดำเนินชีวิตพรหมจรรย์
(จากหนังสือทางสายกลาง สู่อิสรภาพของชีวิต โดย โพธินันทะ)
เจริญในธรรมครับ
| ไฟล์แนป: |
|
pic12818.jpg [ 22.29 KiB | เปิดดู 2886 ครั้ง ] |
