ธัมมจักกัปปวัตนสูตร
“ทางตันและทางพ้นทุกข์”
อาจารย์เสฐียรพงษ์ วรรณปก
พระสูตรแรกที่พระพุทธเจ้าตรัสสอน คือ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ตรัสสอนปัญจวัคคีย์ที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี พระสูตรนี้แปลตามตัวอักษรว่า “พระสูตรว่าด้วยการหมุนกงล้อ คือพระธรรม”
เนื้อหาของพระสูตรตอนแรกว่าด้วยแนวทางที่ไม่ควรปฏิบัติ หรือทางที่ไม่ควรดำเนินสองทาง คือ
(๑) การหมกมุ่นอยู่กับกามารมณ์ หรือการเสพสุขในเนื้อหนังมังสา ติดอยู่ในรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ซึ่งเรียกว่า “กามสุขัลลิกานุโยค” และ
(๒) การทรมานตนด้วยการบำเพ็ญตบะต่างๆ ซึ่งเรียกว่า “อัตตกิลมถานุโยค”
ทั้งสองทางนี้พระพุทธองค์ตรัสว่า “อันตา” (ทางตัน) ไม่สามารถนำผู้ปฏิบัติตามให้ถึงความสิ้นทุกข์ได้
ตอนที่สองว่าด้วย “มัชฌิมาปฏิปทา” หรือ “ทางสายกลาง” ที่ผู้ปฏิบัติควรดำเนิน อันได้แก่ สัมมาทิฐิ (ความเห็นชอบ) สัมมาสังกัปปะ (ความดำริชอบ) สัมมาวาจา (เจรจาชอบ) สัมมากัมมันตะ (การกระทำชอบ) สัมมาอาชีวะ (อาชีพชอบ) สัมมาวายามะ (พยายามชอบ) สัมมาสติ (ระลึกชอบ) และสัมมาสมาธิ (ตั้งใจมั่นชอบ)
ตอนที่สามว่าด้วยอริยสัจสี่ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ทรงแสดงอริยสัจสี่ครบวงจร และตรัสว่า เมื่อก่อนยังไม่รู้แจ้งอริยสัจสี่ครบวงจร พระองค์ไม่กล้าประกาศยืนยันว่าพระองค์ได้ตรัสรู้ แต่บัดนี้พระองค์ได้รู้แจ่มแจ้งแล้ว จึงกล้าประกาศยืนยัน
เมื่อพระองค์แสดงธรรมจบ โกณฑัญญะ หัวหน้าปัญจวัคคีย์ก็ได้ “ดวงตาเห็นธรรม” คือรู้กระจ่างว่า “สรรพสิ่งมีการเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา” พระองค์ตรัสว่า “โกณฑัญญะรู้แล้วๆ” โกณฑัญญะทูลขอบวชเป็นพระสาวกองค์แรก
ก็ได้สั้นๆ เพียงนี้ เพราะหมดเนื้อที่สัมปทาน
วินย. ๔/๑๓-๑๗/๑๗-๒๓
หนังสือ พระสูตรสำคัญจากพระไตรปิฎกประวัติและความเป็นมาของพระสูตรต่างๆ
โดย...เสฐียรพงษ์ วรรณปก
รวมคำสอน “อาจารย์เสฐียรพงษ์ วรรณปก” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=38913
ประวัติและผลงาน “อาจารย์เสฐียรพงษ์ วรรณปก” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=44336