.
"วิหารธรรม ธรรมเป็นเครื่องอยู่"
" .. "วิหารธรรม แปลว่า ธรรมเป็นเครื่องอยู่ของท่านผู้สิ้นกิเลส" การภาวนาของท่านผู้สิ้นกิเลสแล้ว "มีสองประเภท" คือ ..
"ประเภทที่หนึ่ง" เพื่อบรรเทาธาตุขันธ์อิริยาบถต่างๆ "ยืนนานก็เป็นทุกข์ เดินนานก็เป็นทุกข์ นั่งนานก็เป็นทุกข์ นอนนานก็เป็นทุกข์ เพื่อบรรเทาขันธ์ให้อยู่ในความพอเหมาะพอดีในระหว่างขันธ์กับจิต" ที่ครองกันอยู่นี้
"ประเภทที่สอง" เพื่อพิจารณาจิตกับธรรมทั้งหลาย อย่างพระพุทธเจ้า "ท่านก็ส่องโลกธาตุพิจารณาดูสัตวโลกด้วยจิตที่บริสุทธิ์นั้น"
พิจารณาอย่างนั้นๆ "ส่วนพระอรหันต์ท่านก็ทำเต็มภูมิของท่าน พิจารณาเต็มภูมิเต็มกำลังของท่านเกี่ยวกับสัตวโลกทั้งหลาย" มีความลึกตื้นหนาบางหยาบละเอียด ตลอดถึงสัตวโลกเป็นยังไงๆ ท่านจะรู้ในเวลาท่านพิจารณานี้แจ่มแจ้งขึ้น นี้ข้อหนึ่ง
"อีกข้อหนึ่ง อยู่ธรรมดาๆ ท่านก็รู้ตามธรรมดา" ถ้าท่านพิจารณานั้นก็ยิ่งละเอียดลออขึ้นไปอีก รู้มากเข้าไปโดยลำดับลำดา "ทั้งนี้เพื่อความอยู่เป็นสุขในทิฐธรรม คือเวลายังครองขันธ์อยู่ท่านก็เดินจงกรมบ้าง นั่งสมาธิภาวนาบ้าง" เหมือนอย่างเรา นั้นแล
แม้แต่พระขีณาสพท่าน "ท่านก็ต้องอาศัยสมาธิเป็นวิหารธรรมเครื่องอยู่สบายในทิฐธรรม จนกระทั่งวันท่านนิพพาน" อันนีเป็น "วิหารธรรมของท่าน คือ สมาธิปัญญา พิจารณาเหตุผลเรื่องนั้นเรื่องนี้" เรื่องธรรมในแง่ต่างๆ
"หรือเรื่องพิจารณาร่างกายเป็นวิหารธรรมเหมือนกัน" มันก็เป็นเครื่องรื่นเริงระหว่างกายกับจิตที่ครองตัวกันอยู่ "แต่ไม่ได้พิจารณาเพื่อถอดถอนกิเลส เพราะกิเลสสิ้นซากไปแล้ว" .. "
(หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน)
