คำว่า “ปัญญา” นี้ละเอียดมาก กว้างขวางมากไม่มีสิ้นสุด ตามแต่จริตนิสัยของผู้ที่นำมาใช้ ความคิดอ่านใดที่พิจารณาลงไปเพื่อถอดถอนกิเลสได้โดยลำดับ ความคิดอ่านนั้นท่านเรียกว่า “ปัญญาชอบ” ไม่จำเป็นจะต้องไปอ่านตำรับตำรา และได้จากตำรับตำรามาแก้กิเลสทุกประเภทไปถึงจะเป็นธรรม เพราะในตำรานั้นก็ถอดออกไปจากจิตใจซึ่งเป็น “ธรรม” และ “ผู้ทำ” เป็นผู้ถอดถอนกิเลสจนได้เห็นผลประจักษ์แล้ว จึงได้เขียนลงในตำรานั้นๆ ไม่ใช่ตำรานั้นเกิดก่อน ความจริงคือการปฏิบัติ
พระพุทธเจ้าท่านทรงบำเพ็ญพระองค์แรก ไม่ปรากฏว่ามีตำราที่ไหน เวลาสั่งสอนสาวกหรือเรียนอริยสัจ นั้นก็เหมือนกัน ไม่ได้จารึกลงในคัมภีร์ใบลาน ทรงสอนด้วยพระโอษฐ์ของพระองค์เอง สาวกก็สอนด้วยปากทั้งนั้น ท่านเอาอะไรมาสอน ก็เอามาจากความจริงที่มีอยู่ภายในใจ ซึ่งได้รู้ได้เห็นจากการปฏิบัติมาแล้วนี้ไปสอน เพราะฉะนั้นอุบายของสติปัญญา จึงสำคัญอยู่ที่ผู้คิดผู้พิจารณาจะแยกแยะออกมาใช้ด้วยอุบายความฉลาดของแต่ละราย ๆ ไป ตามสติกำลังความสามารถของแต่ละราย ๆ ไปไม่มีสิ้นสุด จึงไม่จำเป็นที่จะไปเอาจากตำรับตำราเสียทุกแง่ทุกมุมจึงจะเป็นธรรม เราคิดขึ้นเองไม่สามารถจะแก้กิเลสได้ นี้เป็นความคิดเห็นที่ผิดจากหลักธรรม ไม่อาจเรียกว่าปัญญาชอบได้ แม้จำมาจากตำรา แต่ไม่สามารถแก้กิเลสน้อยใหญ่ให้ขาดจากใจได้ ก็ไม่อาจเรียกได้ว่าปัญญาชอบ สำหรับผู้นั้น เป็นปัญญาชอบเฉพาะในตำรา แต่ไม่ชอบสำหรับนำมาใช้
ธรรมที่ท่านแสดงไว้ตามตำรับตำรานั้นมีพอประมาณเท่านั้น ไม่ได้มากมายอะไรนักเลย ถ้าเป็นยาก็เป็นยาหม้อใหญ่ ไม่ใช่ยาที่เจาะจงโรคนั้น ๆ โดยเฉพาะ ที่เราคิดค้นได้ขึ้นมาให้เหมาะสมกับการแก้กิเลสแต่ละประเภทนี้เป็นยาที่เหมาะสมกับกิเลสประเภทนั้น ๆ ที่จะถอดถอนกิเลสประเภทนั้น ๆ ให้หมดไปได้โดยลำดับ เพราะฉะนั้นท่านผู้ปฏิบัติในทางปัญญา อยู่ที่ไหนท่านก็มีอรรถมีธรรม มีสติปัญญาค้นคว้าอยู่ตลอดเวลา ดังที่ท่านอาจารย์มั่นเคยแสดงไว้ว่า “ฟังธรรมทั้งกลางวันกลางคืน” นั่น ฟังซิ อะไรก็สัมผัสอยู่ตลอดเวลาทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย สัมผัสกันอยู่เรื่อย ๆ
การสัมผัสเมื่อไม่เข้าไปรับทราบที่จิตซึ่งเป็นผู้คอยรับทราบ จะไปรับทราบกันที่ไหน และอะไรจะเป็นผู้รับทราบ การที่จิตรับทราบก็กระเทือนถึงสติปัญญา ที่จะต้องค้นคว้าพิจารณาตามเหตุตามผลในสิ่งที่มาเกี่ยวข้องนั้นๆ ว่าเป็นอย่างไรบ้าง เมื่อทราบแล้วก็ถอดถอนหรือปล่อยวางกันไปได้โดยลำดับ นี้ท่านเรียกว่า “ฟังธรรมทั้งกลางวันกลางคืน” คือธรรมในหลักธรรมชาติที่มีอยู่ดั้งเดิม
ที่มา : http://www.luangta.com/thamma/thamma...D=1584&CatID=1
