สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน)
สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๑๙ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
“สมเด็จพระสังฆราชเจ้า” พระองค์ที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
หลวงตามหาบัว ญาณสมฺปนฺโน แห่งวัดป่าบ้านตาด
คุณแม่ชีแก้ว เสียงล้ำ แห่งสำนักชีบ้านห้วยทราย
สมเด็จพระสังฆราชทรงสนทนาธรรมกับคุณแม่ชีแก้ว เสียงล้ำ
เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๙-๒๕๑๐ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณสังวร (เจริญ สุวฑฺฒโน) สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๑๙ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ขณะนั้นทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ “พระสาสนโสภณ” ได้ไปที่วัดป่าบ้านตาด อ.เมือง จ.อุดรธานี และพำนักอยู่หลายวัน ในตอนนั้นคุณแม่ชีแก้วและคณะแม่ชียังอยู่ที่วัดป่าบ้านตาด ท่านได้สนทนาธรรมกับคุณแม่ โดยมีองค์หลวงตาและคณะแม่ชี ร่วมรับฟังด้วย ใจความการสนทนาธรรม มีดังต่อไปนี้
พระสาสนโสภณ : ............... (เทปตอนนี้ความไม่ชัดเจน)
คุณแม่ : เร่งความเพียรจนตัวเองไม่รู้สึก...... ไม่รู้เลย ไม่รู้เรา ไม่รู้จิต เวลามันจะเป็นขึ้นมา รู้ขึ้นมาๆ อะไรก็รู้หมด รู้ขึ้นมาๆ รู้ขึ้นมารวมลงที่ใจหมด รู้เข้ามาๆ แล้วตกวูบลงไปที่รู้ แล้วก็มีแต่รู้ตัวเดียวเท่านั้น รู้มากรู้น้อยมันก็รู้หมดเลย มีมากมีน้อยมันก็รู้หมดเลย...... มันเป็นอย่างนั้น ไม่รู้ว่ามันจะเป็นอะไร...... (หัวเราะ)......
พระสาสนโสภณ : ขึ้นอยู่กับทำสิ่งนั้น......
คุณแม่ : ก็ช่วงนั้นพระอาจารย์ไปเที่ยวธุดงค์ ท่านยังไม่กลับ การภาวนาไม่เป็นเหมือนอย่างเก่า รู้สึกอัศจรรย์ใจ มันเป็นอย่างไรใจนี่น่ะ ภาวนาไม่เป็นอย่างเก่านี้ แต่ก่อนแล้วพอภาวนาลงไปรู้สึกว่ามันมีอะไรขึ้นมา เมื่อท่านอาจารย์กลับมา ท่านถามว่าเป็นอย่างไรสมาธิภาวนา ถ้าภาวนาไม่มีอะไรอาตมาจะหนีท่านว่าอย่างนั้น.... ก็เลยเล่าเรื่องให้ท่านฟัง เหมือนกับเล่าให้พระเดชพระคุณฟังนี่แหละ ท่านก็ตอบปัญหาให้หมด อันนั้นเป็นอย่างนั้น อันนี้เป็นอย่างนี้...... ท่านจึงบอกว่า เอ้า ! ให้พิจารณาดูว่าใจเรามันเป็นอย่างไร มันออกไปอย่างไรก็ต้องรู้...... ก็เลยมานั่งภาวนา มานั่งภาวนา ภาวนาไปไม่รู้สึกอะไร มีแต่ผู้รู้ผุดขึ้นมาในใจ แล้วมีเสียงพูดแจ๋วๆ บอกท่านหมดเลย ท่านบอกว่า ท่านเองก็พูดขึ้นมาเหมือนกัน...... “พระอนุรุธขึ้นเต็มดวง สว่างไสว ใจคอพระอนุรุธแจ้งเต็มดวง สว่างไสว เหมือนพระจันทร์สว่างไสวเต็มดวง......” หมดเท่านั้นแหละ ไม่รู้จักถูกจักผิด ขออภัยอย่าโกรธเลย พระเดชพระคุณ ข้าน้อยก็ไม่รู้อะไร แล้วแต่พระเดชพระคุณ...... ขออภัย พระเดชพระคุณ ขอนิมนต์
พระสาสนโสภณ : ยังต้องการจะฟัง
คุณแม่ : รู้หมดทุกสิ่งทุกประการ ธาตุ ๔ ขันธ์ ๕ ดิน น้ำ ลม ไฟ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ความโกรธ ความโลภ ความหลงทั้งหลาย มันก็เป็นอยู่ตามสภาพของมัน แล้วก็ลองพิจารณาให้มันเป็นอย่างเก่ามันก็ไม่เป็น เกิดมาแล้วก็ดับ ถ้าเกิดก็เกิดเป็นชาติใหม่ เป็นอย่างนี้ล่ะ ไม่ใช่ชาติเก่า ตายแล้วเกิดชาติใหม่ ไม่ใช่เป็นชาติเก่า จักถูกหรือผิดก็ไม่รู้ ขอเล่าถวายเพียงเท่านี้ ขออภัยถ้ามันผิดไป ผิดถูกก็ขออภัย
พระสาสนโสภณ : คิดอย่างไรกับชาติเก่าชาติใหม่
คุณแม่ : โอ๊ย ! ชาติเก่าชาติใหม่นี้ เมื่อเทียบกับตัวเรา เหมือนพวกเรานอนหลับ นอนหลับไปสนิทไม่รู้สึกตัว เวลาตื่นขึ้นมาแล้วก็รู้สึกตัว ยังเป็นตัวคนผู้เก่า เป็นคนผู้เก่า เขาก็ว่า อ้าว ! สิ่งของชนิดนี้ก็ลืมไปแล้ว ของชนิดนี้ก็เสื่อมไปแล้ว เขาเมาเหล้าเขาก็หลงหมด หลงตัวนี้อะไรก็วางทิ้งไว้...... คนเราเอาอะไรไป คือจะเป็นอย่างนั้นก็ไม่รู้ มันถูกก็ไม่รู้ คือจะเป็นอย่างนั้น
พระสาสนโสภณ : เป็นคนเดียวกันแต่ว่าเปลี่ยนสังขาร ใช่ไหม
คุณแม่ : สังขารก็สังขารอันเก่า กายก็กายอันเก่า ยังเปลี่ยนแต่ผู้รู้เท่านั้น...... ยังอยู่แต่ผู้รู้เท่านั้น เป็นอย่างนี้ ขออภัยด้วยเถิด แล้วพวกเรามีสิ่งของอะไร...... อะไรก็มีหมดทุกสิ่งทุกประการ สิ่งนั้นก็ได้เก็บ สิ่งนี้ก็ได้รักษาไว้ พยายามรักษาไว้ แล้วของสิ่งนั้นมันก็ดับไปหมด ไม่มีอะไรมาปกปักรักษา มันก็อยู่เรื่อยๆ เปื่อยๆ คนเราไม่มีอะไร คนจนๆ นี่เอง
พระสาสนโสภณ : หมายถึงว่าที่รู้สึกว่าเดี๋ยวนี้เป็นอย่างนั้นสำหรับแม่แก้ว ใช่ไหม
คุณแม่ : ใช่ เจ้าค่ะ
พระสาสนโสภณ : ท่านอาจารย์ไม่ต้องจัดอะไรมากหรอก
คัดเนื้อหามาจาก : หนังสือ มรดกธรรม คุณแม่ชีแก้ว เสียงล้ำ หน้า ๕๓-๕๖
(เทปบันทึกคำสนทนาจากวัดป่าบ้านตาด)
http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=13091
ความอัศจรรย์แห่งสมณศักดิ์ “พระสาสนโสภณ” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=81&t=54969
ธรรมเทศนาหลวงตาฯ เกี่ยวกับ “แม่ชีแก้ว เสียงล้ำ” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=7&t=44368