ผู้ใดอาศัยอาหารที่ผู้อื่นให้เป็นอยู่
ได้ก้อนข้าวแต่ส่วนที่ดี ส่วนปานกลางหรือส่วนที่เหลือ
ไม่อาจจะกล่าวชม ทั้งไม่กล่าวทับถมให้ทายกตกต่ำ
ผู้นั้นนักปราชญ์ย่อมประกาศว่า เป็นมุนี






ผู้ใดยังหนุ่มแน่นหรือปูนกลาง
สำรวมตนไม่ทำบาป
เป็นมุนี มีจิตห่างจากบาป
ไม่โกรธง่าย ไม่ว่าร้ายใครๆ
ผู้นั้นนักปราชญ์ย่อมประกาศว่าเป็นมุนี





เจริญในธรรมค่ะ

บัณฑิต ย่อมละเว้น ชั่วทราม
มิทำเหตุ เพราะกาม เร่งเร้า
มิยอมทำชั่วตาม เหตุผู้ อื่นนา
อีกมิใช่เหตุที่เร้า ด้วยจิตแห่งตน


มิสนใจในบุตร ผูกพัน
อีกกองทรัพย์ อนันต์ บ่ข้อง
เหย้าเรือนดุจสรวงสวรรค์ มิปรารถนาเอย
ความสำเร็จที่เสพต้อง เกิดแท้ด้วยธรรม


บัณฑิต ผู้สังวร กายา วจีเอย
ย่อมมั่นในสีลา แน่แท้
เพรียบพร้อมด้วย ปัญญา ก่อเกิด
บัณฑิต ผู้อิสระแท้ กอบด้วยสัทธรรม



เจริญในธรรมค่ะ

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๗
ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต



๔. อชปาลนิโครธสูตร
[๔๑] ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคตรัสรู้ใหม่ๆ ประทับอยู่ที่ควงไม้อชปาลนิโครธ
ใกล้ฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ที่ตำบลอุรุเวลา ก็สมัยนั้นแล พระผู้มีพระภาค
ประทับนั่งเสวยวิมุติสุขด้วยบัลลังก์อันเดียวตลอด ๗ วัน ครั้งนั้นแล พอล่วง
สัปดาห์นั้นไป พระผู้มีพระภาคเสด็จออกจากสมาธินั้น ครั้งนั้นแล พราหมณ์
คนหนึ่งผู้มักตวาดผู้อื่นว่า หึ หึ เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ได้ปราศรัย
กับพระผู้มีพระภาค ครั้นผ่านการปราศรัยพอให้ระลึกถึงกันไปแล้วได้ยืนอยู่ ณ
ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง ครั้นแล้ว ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคว่า ข้าแต่พระโคดม
ผู้เจริญ บุคคลชื่อว่าเป็นพราหมณ์เพราะเหตุเพียงเท่าไรหนอแล และธรรมที่ทำ
บุคคลให้เป็นพราหมณ์เป็นไฉน
ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคทรงทราบเนื้อความนี้แล้ว ได้ทรงเปล่งอุทาน
นี้ในเวลานั้นว่า
พราหมณ์ใดมีบาปธรรมอันลอยเสียแล้ว ไม่มักตวาดผู้อื่นว่า
หึ หึ ไม่มีกิเลสดุจน้ำฝาดมีตนอันสำรวมแล้ว ถึงที่สุด
แห่งเวท อยู่จบพรหมจรรย์แล้ว ไม่มีกิเลสเครื่องฟูขึ้น
ในโลกไหนๆ พราหมณ์นั้นควรกล่าววาทะว่าเป็นพราหมณ์
โดยชอบธรรม ฯ
จบสูตรที่ ๔
เนื้อความพระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๕ บรรทัดที่ ๑๔๙๓ - ๑๕๑๑. หน้าที่ ๖๔ - ๖๕.

(มีต่อๆ)
บทว่า หุหุงฺกชาติโก ความว่า ได้ยินว่า พราหมณ์นั้นเป็นทิฏฐมังคลิกะ มีมานะจัด เห็นสิ่งทุกอย่างมีกำเนิดต่ำ จึงเกลียด เที่ยวทำเสียง หึ หึ ด้วยอำนาจมานะและความโกรธ. เพราะฉะนั้น เขาจึงเรียก (พราหมณ์นั้น) ว่า หุหุงกชาติกะ บาลีว่า หุหุกฺกชาติโก ดังนี้ก็มี.

(ต่อๆ)บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า โย พฺราหฺมโณ ความว่า บุคคลใด ชื่อว่าเป็นพราหมณ์เพราะลอยบาปธรรมได้ เป็นผู้ประกอบด้วยบาปธรรม มีการตวาดว่า หึ หึ ดุจน้ำฝาดเป็นต้น. เพราะเป็นทิฏฐิมังคลิกะ ยังปฏิญญาตนว่าเป็นพราหมณ์ โดยเพียงชาติอย่างเดียว ก็หาไม่ บุคคลนั้น ชื่อว่าเป็นพราหมณ์ เพราะลอยบาปธรรมได้ ชื่อว่าปราศจากกิเลสที่ขู่ผู้อื่นว่า หึ หึ เพราะละกิเลสที่ขู่ผู้อื่นว่า หึ หึ ได้ ชื่อว่าไม่มีกิเลสดุจน้ำฝาด เพราะไม่มีกิเลสดุจน้ำฝาด มีราคะเป็นต้น ชื่อว่ามีความเพียรเป็นสภาวะ เพราะมีจิตประกอบด้วยภาวนานุโยค หรือชื่อว่าสำรวมตนแล้ว เพราะมีจิตสำรวมแล้วด้วยศีลสังวร ชื่อว่าผู้ถึงที่สุดแห่งเวท เพราะถึงที่สุด คือพระนิพพานซึ่งเป็นสุดสิ้นสังขาร หรือที่สุดแห่งเวท ด้วยเวททั้งหลาย กล่าวคือมรรคญาณ ๔. ชื่อว่าอยู่จบพรหมจรรย์แล้ว เพราะอยู่จบมรรคพรหมจรรย์. บุคคลผู้กล่าววาทะเป็นพราหมณ์โดยธรรม คือกล่าววาทะว่าเป็นพราหมณ์โดยธรรม คือโดยชอบธรรมนั้น (เขา) ไม่มีกิเลสเครื่องฟูขึ้นเหล่านี้ ได้แก่กิเลสเครื่องฟูขึ้น คือราคะ โทสะ โมหะ มานะ และทิฏฐิ ในที่ไหนๆ คือแม้ในอารมณ์เดียว ในโลกสันนิวาสทั้งสิ้น อธิบายว่า ละได้โดยสิ้นเชิง.
(ตัดมาบางส่วน)

สาธุเจ้าค่ะ คุณหลับอยู่








เจริญในธรรมค่ะ

“ปุพฺเพนิวาสํ โย เวทิ
สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติ
อโถ ชาติกฺขยํ ตโต อภิญฺญา โวสิโต มุนิ
สพฺพโวสิตโวสานํ ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.”



“บุคคลใด รู้ขันธ์ที่อาศัยอยู่ในก่อน ทั้งเห็นสวรรค์ [ทั้งเทวโลกและพรหมโลก] และอบาย, อนึ่ง บรรลุความสิ้นไปแห่งชาติ เสร็จกิจแล้ว เพราะรู้ยิ่ง เป็นมุนี, เราเรียกบุคคลนั้น ซึ่งมีพรหมจรรย์อันอยู่เสร็จสรรพแล้ว ว่าเป็นพราหมณ์.”

(ขุ.ธ.๒๕/๓๖/๗๑)

แม้ผู้ใด ละได้ ในตัวตน
เลิกสับสน ยึดอัตตา ว่าเป็นฉัน
ดุจไร้ฝั่ง ที่หมายไว้ นัยสำคัญ
ความยึดมั่น ถือมั่น นั้นดับลง

ตรัสเรียกผู้ หยุดวุ่นวาย ภายในจิต
กิเลสทราม ดับสนิท มิใหลหลง
ละมานะ ละทิฐิ ดำริตรง
ผู้ดำรง สัทธรรมมั่น นั้นคือ...พราหมณ์





เจริญในธรรมค่ะ

บุคคลใด เพ่งฌาน ไว้ในจิต
ทำเป็นกิจ ทุกเวลา พาหฤหรรษ์
ไร้ธุลี กิเลสทราม คือกามนั้น
อยู่ผู้เดียว ในไพรสันฑ์ แห่งกามา

กระทำกิจ เสร็จสิ้น ละถิ่นฐาน
กิจการ ใดใด ไม่เสาะหา
บรรลุประโยชน์ สูงสุด ในโลกา
ลุมรรคา อริยจนั้น นั่นคือ...พราหมณ์








เจริญในธรรมค่ะ

"ในกาลใด ธรรมทั้งหลายปรากฏแก่พราหมณ์ผู้เพียรเพ่งพินิจอยู่ ในกาลนั้น

ความสงสัยทั้งปวงของพราหมณ์นั้นย่อมสิ้นไป เพราะรู้ธรรมพร้อมทั้งเหตุ" ในมัชณิมยามทรงเปล่งอุทานว่า

"ในกาลใด ธรรมทั้งหลายปรากฏแก่พราหมณ์ผู้เพียรเพ่งพินิจอยู่

ในกาลนั้น ความสงสัยทั้งปวงของพราหมณ์นั้นย่อมสิ้นไป

เพราะได้รู้ความสิ้นไปแห่งปัจจัยทั้งหลาย"

ในปัจฉิมยามทรงเปล่งอุทานว่า

"ในกาลใด ธรรมทั้งหลายปรากฏแห่งพราหมณ์ผู้เพียรเพ่งพินิจอยู่

พราหมณ์นั้นย่อมกำจัดมารพร้อมทั้งเสนามารเสียได้

เหมือนดวงอาทิตย์อุทัยขึ้น กำจัดความมืด ส่องสว่างอยู่ในอากาศ ฉะนั้น"

พาหิยสูตร พาหิยะเดินเรือไปค้าขาย เรือแตก เกาะแผ่นกระดานลอยไปขึ้นที่ท่าสุปปาระ ชาวบ้านนึกว่าเป็นพระอรหันต์ (เพราะเธอนุ่งเปลือกไม้) จึงให้ข้าวและน้ำ ภายหลังมีผู้เตือนสติ พาหิยะ รู้สึกตัวจึงเดินทางไปเฝ้าพระพุทธเจ้า พบพระองค์กำลังเสด็จบิณฑบาตอยู่ ทูลขอให้แสดงธรรมให้ฟัง พระองค์ตรัสว่าไม่ใช่เวลา พาหิยะรบเร้าให้แสดงจึงทรงแสดงธรรมสั้นๆ พาหิยะได้บรรลุอรหัตทันทีและขอบวช พระองค์ตรัสให้เขาไปหาบาตรและจีวร ขณะที่เดินเที่ยวหาอยู่ถูกแม่โคขวิดตาย พระพุทธองค์ตรัสว่า พาหิยะนิพพานแล้ว ได้ตรัสเปล่งพุทธอุทานว่า

"ดิน น้ำ ลม ไฟ ไม่หยั่งลงในนิพพานธาตุใด นิพพานธาตุนั้น ดาวทั้งหลายย่อมไม่สว่าง พระอาทิตย์ก็ไม่ปรากฏ พระจันทร์ก็ไม่ส่องสว่าง ความมืดก็ไม่มี เมื่อใดพราหมณ์ชื่อว่านุนีเพราะรู้อริยสัจด้วยตน เมื่อนั้นพราหมณ์นั้นหลุดพ้นจากรูป อรูป จากสุขและทุกข์

ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ
รตฺติมาภาติ จนฺทิมา
สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ

ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ
อถ สพฺพมโหรตฺตึ
พุทฺโธ ตปติ เตชสา





พระอาทิตย์ย่อมส่องแสงสว่างในกลางวัน
พระจันทร์ย่อมส่องแสงสว่างในกลางคืน
กษัตริย์ทรงผูกสอดเครื่องครบย่อมมีสง่า

พราหมณ์ผู้เพ่งฌานย่อมรุ่งเรือง
ส่วนพระพุทธเจ้าย่อมรุ่งเรือง
ด้วยพระเดชตลอดวันและคืนทั้งสิ้น





เจริญในธรรมค่ะ

พาหิตปาโป หิ พฺราหฺมโณ
สมจริยา สมโณติ วุจฺจติ
ปพฺพาชยมตฺตโน มลํ
ตสฺมา ปพฺพชิโตติ วุจฺจติ






บุคคลผู้มีบาปอันลอยแล้วแล
เรากล่าวว่าเป็น พราหมณ์

เรากล่าวบุคคลว่าเป็น สมณะ
เพราะประพฤติสงบ

บุคคลผู้ขับไล่มลทินของตน
เรากล่าวว่าเป็น บรรพชิต
เพราะการขับไล่นั้น




เจริญในธรรมค่ะ

ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
สม โณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโต







ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง
พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่า นิพพานเป็นบรมธรรม

ผู้ทำร้ายคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต
ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะ





เจริญในธรรมค่ะ

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ สมณะ เป็นไฉน
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะสิ้นสังโยชน์ ๓
เป็นพระโสดาบัน มีอันไม่ตกต่ำเป็นธรรมดา เป็นผู้เที่ยงจะตรัสรู้ในเบื้องหน้า
นี้ สมณะ ที่ ๑


ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็สมณะ ที่ ๒ เป็นไฉน
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะสิ้นสังโยชน์ ๓ และเพราะราคะ โทสะ โมหะเบาบาง
เป็นพระสกทาคามี มาสู่โลกนี้คราวเดียวเท่านั้นแล้วกระทำที่สุดทุกข์ได้
นี้ สมณะ ที่ ๒


ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ สมณะ ที่ ๓ เป็นไฉน
คือภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะโอรัมภาคิยสังโยชน์ ๕ สิ้นไป
เป็นอุปปาติกะ (เป็นพระอนาคามี) จักปรินิพพานในภพนั้น มีอันไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา
นี้ สมณะ ที่ ๓


ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ สมณะ ที่ ๔ เป็นไฉน
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ กระทำให้แจ้งซึ่ง เจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้
เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่
นี้ สมณะ ที่ ๔



ดูกรภิกษุทั้งหลาย
สมณะที่ ๑ มีในธรรมวินัยนี้เท่านั้น
สมณะที่ ๒ ที่ ๓ ที่ ๔ มีในธรรมวินัยนี้
ลัทธิอื่นว่างจากสมณะทั้ง ๔
เธอทั้งหลายจงบันลือสีหนาทโดยชอบอย่างนี้เถิด ฯ





เจริญในธรรมค่ะ

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ความเป็นผู้รู้ ๓ อย่างนี้
๓ อย่างเป็นไฉน คือ

ความเป็นผู้รู้ทางกาย ๑
ความเป็นผู้รู้ทางวาจา ๑
ความเป็นผู้รู้ทางใจ ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ความเป็นผู้รู้ ๓ อย่างนี้แล ฯ


พระอริยเจ้าทั้งหลายมีพระพุทธเจ้าเป็นต้น ได้กล่าวบุคคล
ผู้รู้ทางกาย ผู้รู้ทางวาจา ผู้รู้ทางใจ
ผู้หาอาสวะมิได้ว่าเป็นมุนี
ผู้ถึงพร้อมด้วยความเป็นมุนี
มีบาปอันล้างแล้ว ฯ






เจริญในธรรมค่ะ