ผลของกรรมมี ๓ อย่าง
๑. วิบากผล หมายถึง ผลของกุศลกรรม อกุศลกรรมที่สุกแล้ว
ย่อมได้รับผลทั้งในชาตินี้และชาติต่อๆไป วิบากผล คือการเสวยผลของ
กรรมที่ตนทำมาแล้วในอดีตย่อมได้ผลตรงตามกรรมที่ทำไว้ คือกุศลกรรม
กรรมดี ย่อมได้รับผลดีเป็นสุข อกุศลกรรม กรรมชั่ว ย่อมได้รับผลไม่ดี
เป็นทุกข์
ด้วยเหตุนี้ ความสุข ความทุกข์ ที่ได้รับในปัจจุบันนี้ ล้วนเป็น
ผลของกรรมที่ตนทำมาเองทั้งสิ้น ไม่ใช่คนอื่นทำให้ เพราะทุกคนมีการ
กระทำการงานด้วยตนเอง ทุกคนจึง มีกรรมเป็นของตน มีกรรมเป็น
ทายาทต้องรับผลของกรรมที่ตนทำไว้ มีกรรมเป็นกำเนิด เพราะมีกรรม
ย่อมจำแนกให้เกิดต่าง ๆ กัน มีกรรมเป็นเผ่าพันธ์ คือ กรรมที่ทำแล้วจะ
ติดตามตนไปทุกภพทุกชาติ ถ้าทำกรรมดี ก็ได้เผ่าพันธ์วงศ์ญาติที่ดี ถ้า
ทำกรรมชั่ว ก็ได้เผ่าพันธ์วงค์ญาติที่ชั่ว ทุกคนจึง มีกรรมเป็นที่พึ่งอาศัย
ถ้าทำกรรมดีก็ได้ที่พึ่งเป็นสุข ถ้าทำกรรมชั่วก็ได้พึ่งเป็นทุกข์ เพราะเมื่อ
ถึงคราวที่กรรมให้ผล จะสุขหรือทุกข์ก็ต้องรับทั้งนั้น

เหตุนี้เมื่อจะปรารถนาผลอะไร ก็ต้องทำเหตุให้ตรงกับผลที่ต้องการ
จึงจะได้ผลสมปรารถนา เพราะความสุข ความทุกข์ ที่ได้รับอยู่ทุกวันนี้ เป็น
สิ่งที่เลือกเอาไม่ได้ตามใจชอบ เพราะเป็นผลที่สำเร็จมาแล้วจากกรรมในอดีต
เหตุนี้เมื่อจะทำกรรมอะไรจงคิดถึงผลที่จะต้องได้รับไว้เสมอ

วิบากท่านจึงอุปมาว่าเหมือนเงา ส่วนกุศลกรรม อกุศลกรรม
อุปมาเหมือนคน ถ้าคนไม่มี เงาก็ไม่มี คือ กุศล อกุศลไม่มีวิบากจะมีแต่
ที่ไหน วิบากที่ได้รับในปัจจุบันนี้ย่อมสะท้อนให้รู้ถึงกรรมในอดีดว่าทำมา
อย่างไร

๒. อานิสงส์ผล หมายถึงผลที่หลั่งไหลมาจากกรรมที่ทำในปัจจุบัน
ให้ได้รับผลในปัจบันเช่นคนมีศีลดี ย่อมมีคนรักใครนับถือไว้วางใจ มีเกียรติยศ
ชื่อเสียง เป็นตัน ถ้าเกิดทำความชั่ว ย่อมเป็นที่เกลียดชัง ถูกติเดียนด่าว่า
เป็นต้น นี้เป็นอานิสงส์ผลที่เกิดจากการทำดี ทำชั่วในปัจจุบัน ย่อมเห็น
ผลในปัจจุบัน ส่วนวิบาผลที่เกิดจากศีล ต้องรอให้กรรมสุกจึงจะได้ผล เช่น
วิบากผลของศีล ทำให้ได้เกิดเป็นมนุษย์ หรือเทวคาในชาติหน้าและยังทำให้
มีรูปสวย เป็นต้น ถ้าเป็นวิบากผลของกรรมในปัจจุบันก็มีได้ แต่ว่ามีผลน้อย

เพราะเป็นผลที่เกิดจากชวนะดวงที่ ๑ เท่านั้น เช่นคนทำกรรมดีก็ทำให้ใจ
สบาย ถ้าทำกรรมชั่วใจก็เป็นทุกข์ ส่วนอานิสงส์ผลเป็นผลที่หลั่งไหล
มาจากการทำกรรมในปัจจุบันนี้เท่านั้น
ตัวอย่างอานิสงส์ผลที่ได้ในปัจจุบันชาตินี้ เช่นการเข้าฌาน
สมาบัติ เป็นอานิสงส์ของผู้ที่ได้ฌานเป็นวสี ถ้าเป็นวิบากผลทำให้ได้เกิด
เป็นพรหม การทำอภิญญา เป็นอานิสงส์ผลขอของผู้ที่ได้รูปาวจรปัญจมฌาน
จึงทำอภิญญาได้ แต่เป็นวิบากผลไม่่ได้ ผลสมาบัติ เป็นอานิสงส์ของ
โลกุตตรจิตที่ประกอบด้วยฌาน พระอริยะผู้ได้ฌานย่อมเข้าผลสมาบัติได้
โดยมีพระนิพพานเป็นอารมณ์ พระอริยะไม่ได้ฌานย่อมเข้าผลสมาบัติไม่ได้
นิโรธสมาบัติ เป็นอานิสงส์ผลของพระอริยบุคคลที่เป็นพระอนาคามี และ
พระอรหันต์ที่ได้สมาบัติ ๕ ย่อมดับจิต เจตสิก จิตตรรูป ไม่รู้อารมณ์เหมือน
ผู้ปรินิพพานแล้ว ปฏิสัมภิทา เป็นอานิสงส์ผลของปัญญาโลกุตตระ ต้อง
ได้ มัค ผล จึงจะเกิดปฏิสัมภิทาได้

๓. สามัญญผล หมายถึง ผลที่เกิดจากอริยมัคมืองค์ ๘ ที่เป็น
โลกุตตระ มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ เป็นผลที่ทำให้เป็นพระอริยะบุคคล
สามัญญผลไม่ใช่ผลของปุถุชน เพราะมีวิเคราะห์ศัพท์ว่า
สมณสุส อตฺโถ = สามญณณ์ (ผลของสมณะ ชื่อว่าสาสามัญญูผล)
สมณะ คือผู้สงบจากกิเลสแล้วตามมัคที่ปหานกิเลสได้
สามัญญูผล ให้ผลเฉพาะปวัตกาล ไม่ให้ผลในปฏิสนธิกาล เพราะ
เป็นผลที่ทำให้สิ้นภพชาติ