การสิ้นอาสวะกิเลส ถึงสันติลักษณะนั้น มีผู้เจริญกระทำให้บรรลุได้ 2 จำพวกคือ

1. สมถยานิกะ ผู้ถือเอาความสงบเป้นเครื่องจำพวกหนึ่ง ถ้าเป็น พระอรหันต์ เรียกว่า ณานภีบุคคล พ้นด้วยเจโตวิมุติ
2. วิปัสสนายานิกะ ผู้ถือความเห็นแจ้งเป็นเครื่องนำจำพวกหนึ่ง ถ้าเป็น พระอรหันต์ เรยกว่า สุกขวิปัสสก พ้นด้วยปัญญาวิมุติ สมถยานิกะ นั้น ต้องทำจิตให้สงบด้วยอำนาจแห่งณานเสียก่อน แล้วยกณานขึ้นสู่วิปัสสนาภายหลัง โดยนำเอากรรมฐาน 40 มาเป็นอารมณ์กรรมฐานอันใดอันหนึ่ง พระพุทธองค์ทรงมุ่งหมายให้ เหมาะแก่จริตเพราะเมื่อเหมาะแก่จริตแล้ว ก็สำเร็จได้ง่ายและเ
ร็ว

[/size]จริต คือความประพฤติของสัตว์โลกมี 6 ประการด้วยกัน อาสัยหลักสังเกต 5 อย่างคือ

1 สังเกตกิริยา คือ กิริยามรรยาท
2 สังเกตกิจ คือ ธุระ การงานที่ทำ
3 สังเกตโภชนะ คือ รสอาหารที่ชอบ
4 สังเกตทัสสนะ คือ ความคิดเห็น
5 สังเกตธรรมปวัตติ คือ ความประพฤติเป็นไปในธรรม
ด้วยการประชุมพร้อมแห่งหลักสังเกตนี้ จึงสามารถจะอ่านจริตของบุคคล ได้ดังต่อไปนี้

1 ราคจริต มีอิริยาบถ เรียบร้อย มีกิจสำรวมในการปรุงแต่ง ทำอะไรไม่แน่นอน หยิบโน่น หยิบนี่
มีโภชนะ ชอบอาหารรสหอมหวานชวนรับประทาน มีทัสสนะ ชอบดูสิ่งที่ละมุมละไม มีธัมมปวัติ
ละเอียดละออ กระเหม็ดกระแหม่ มีมารยาสาไถย มีโลภมาก

2 โทสจริต มีอิริยาบถ รวดเร็ว กระด้างไปพรวดพราด มีกิจ มุ่ง แต่ในสิ่งปรารถนาไม่ต้องการสำรวม มีโภชนะ ชอบอาหารเปรี้ยวๆ มีทัสสนะ ชอบดูการผจญภัยชกต่อย มีธัมมปวัตติ ใช้เท่าไรเท่ากัน หมดเท่าไรไม่ว่า โกรธง่าย ผูกอาฆาต ผู้ใหญ่สอนยาก

3 โมหจริต มีอิริยาบถ เชื่องช้า เซื่องซึม มีกิจ ทำให้แล้ว ก็ไม่รู้ ว่าทำไปอย่างไร หรือไปวางไว้ที่ไหน กระต้วมกระเตรี้ยม นัด 3 โมงไป 5 โมง มีโภชนะ อาหารอย่างไหนไม่ว่า ชอบรับประทานทั้งหมด มีทัสสนะ ใครเห็นดี ดีด้วย ใครเห็นไม่ดี ไม่ดีด้วย มีธัมมปวัตติ คือ ถีนมิทธะ ง่วงเหงาหาวนอน ไม่เป็นเรื่องเป็นราวอะไร

4 ศรัทธาจริต มีอิริยาบถ สุขุม นิ่มนวล มีกิจ ขวานขวายในการบุญการกุศล มีโภชนะ ชอบอาหาร
มีรสหวานมันและหอม มีทัสสนะ ชอบใน อารมณ์ที่ดีงาม มีธัมมปวัตติ ร่าเริง เบิกบาน บรรเทิงอยู่ในการบุญ มุ่งอยู่ในศรัทธา เชื่อเลื่อมใส มีเจตนาดี

5 วิตกจริต มีอิริยาบถ ไม่เรียบร้อย มีกิจการงานไม่เป็นหลักเป็นฐานมั่นคง มีโภชนะ รสอาหารไม่แน่นอน มีทัสสนะ เห็นตามหมู่มาก มีธัมมปวัตติ ความคิดฟุ้งซ่าน

6 พุทธิจริต มีอิริยาบถ ว่องไว มีกิจการงานเข้าใจง่าย มีโภชนะ ชอบรสเปรี้ยว เค็ม เผ็ด ขม และอาหารที่ไม่มีโทษ มีทัสสนะ ชอบดูด้วยใช้ปัญญาพิจารณา มีธัมมปวัตติ ชอบแสวงหาความรู้ ใช้ขันติความอดทน ด้วยปัญญาหาเหตุผลเข้าประกอบในการกุศล

เมื่อบุคคลใดมีจริตอย่างไรตามหลักสังเกตนี้แล้ว ก็ทรงประทาน กรรมฐาน 40 ชนิดใดชนิดหนึ่งให้เหมาะแก่จริต เพื่อทำความเพียรให้เกิดสมาธิ มีความสงบจิตแล้วยกขึ้นสู่วิปัสสนาต่อไป ดังจะแสดงตัวอย่างต่อไปนี้

ขอท่านทั้งหลายพึงเจริญในธรรมเถิด

เทพบุตร

ขอบคุณมากมายค่ะ เป็นความรู้ที่ดีมากเลย



ขออนุโมทนาบุญด้วยนะค่ะ

ความสว่าง สุกใส ของดวงจิต
หมั่นพินิจ ด้วยปัญญา ยิ่งสุกใส
อบรมจิต ทีละนิด ทำเรื่อยไป
อย่าเฉไฉ ผลัดวัน จนเป็นปี