๔๒๑
๑) วิญญาณฐิติ ๗ (ภูมิเป็นที่ตั้งแห่งวิญญาณ) เป็นไฉน

๑. สัตว์มีกายต่างกัน มีสัญญาต่างกัน ได้แก่พวกมนุษย์ และพวกเทพ ชั้นกามาวจร ท่านเรียกว่า
นานัตตกายนานัตตสัญญี

๒. สัตว์มีกายต่างกัน มีสัญญาอย่างเดียวกัน ได้แก่พวกเทพในชั้นพรหมผู้บังเกิดด้วยปฐมฌาน
และสัตว์ผู้เกิดในอบายภูมิ ๔ นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๒ ดังนั้น ท่านเรียกว่า นานัตตกาย เอกัตตสัญญี

๓. สัตว์มีกายอย่างเดียวกัน มีสัญญาต่างกัน ได้แก่พวกพรหมชั้นทุติยฌานได้แก่เทพชั้นอาภัสสร
นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๓ ดังนั้นท่านเรียกว่า เอกัตตกายนานัตตสัญญี

๔. สัตว์ที่มีกายอย่างเดียวกัน มีสัญญาอย่างเดียวกัน ได้แก่พวกพรหมชั้นตติยฌานแงะเวหัปผละ
ท่านเรียกว่า เอกัตตกาย เอกัตตสญญี แม้พรหมชั้นสุทธาวาสก็ควรนับเข้าในข้อนี้
นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๔

๕. สัตว์ที่เข้าถึงชั้นอากาสานัญจายตนะ ด้วยมนสิการว่า อากาศหาที่สุดมิได้ เพราะล่วง
รูปสัญญา เพราะดับปฏิฆะสัญญา เพราะไม่ใส่ใจถึงนานัตตสัญญาโดยประการทั้งปวง
นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๕

๖. สัตว์ที่เข้าถึงชั้นวิญญาณัญจายตนะ ด้วยมนสิการว่า วิญญาณหาที่สุดมิได้ เพราะล่วง
ชั้นอากาสานัญจายตนะโดยประการทั้งปวง นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๖

๗. สัตว์ที่เข้าถึงชั้นอากิญจัญญายตนะ ด้วยมนสิการว่า ไม่มีอะไรเพราะล่วงชั้นวิญญาณัญ
จายตนะ โดยประการทั้งปวง นี้เป็นวิญญาณฐิติที่ ๗

(๒) วิญญาณฐิติ ๔ อย่าง

๑. วิญญาณที่เข้าถึงซึ่งรูปเมื่อตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่วิญญาณนั้นมีรูปเป็นอารมณ์ มีรูปเป็นที่พำนัก
เข้าไปเสพซึ่งความยินดี ย่อมถึงความเจริญ งอกงาม ไพบูลย์
บุคคลที่ยังละลูกศรที่ ๑ (ลูกศรคือราคะ)ไม่ได้

๒. วิญญาณที่เข้าถึงซึ่งเวทนา เมื่อตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่ วิญญาณนั้นมีเวทนาเป็นอารมณ์ มีเวทนาเป็น
ที่พำนัก เข้าไปเสพซึ่งความยินดี ย่อมถึงความเจริญ งอกงามไพบูลย์บุคคลที่ยังละลูกศรที่ ๒
(ลูกศรคือโทสะ)ไม่ได้

๓. วิญญาณที่เข้าถึงซึ่งสัญญา เมื่อตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่ วิญญาณนั้นมีสัญญาเป็นอารมณ์
มีสัญญาเป็นที่พำนัก เข้าไปเสพซึ่งความยินดี ย่อมถึงความเจริญ งอกงาม ไพบูลย์บุคคลที่
ยังละลูกศรที่ ๓ (ลูกศรคือมานะ)ไม่ได้

๔. วิญญาณที่เข้าถึงซึ่งสังขาร เมื่อตั้งอยู่ ย่อมตั้งอยู่ วิญญาณนั้นมีสังขารเป็นอารมณ์
มีสังขารเป็นที่พำนัก เข้าไปเสพซึ่งความยินดี ย่อมถึงความเจริญ งอกงาม ไพบูลย์บุคคลที่ยัง
ละลูกศรที่ ๔ (ลูกศรคือโมหะ)ไม่ได้