ทุนฺนิคฺคหสฺส ลหุโน ยตฺถ กามนิปาติโน
จิตฺตสฺส สมโถ สาธุ จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ.

การฝึกจิต อันข่มได้ยาก เป็นธรรมชาติเร็ว มักตกไปในอารมณ์ที่น่าใคร่ เป็นความดี เพราะจิตที่ฝึกดีแล้วนำความสุขมาให้.

สุทุทฺทสํ สุนิปุณํ ยตฺถกามนิปาตินํ
จิตฺตํ รกฺเขถ เมธาวี จิตฺตํ คุตฺตํ สุขาวหํ.

ผู้มีปัญญา พึงรักษาจิต ที่เห็นได้แสนยาก ละเอียดยิ่งนัก มักตกไปในอารมณ์ที่น่าปรารถนา เพราะว่าจิตที่คุ้มครองแล้ว นำความสุขมาให้.

ทูรงฺคมํ เอกจรํ อสรีรํ คุหาสยํ
เย จิตฺตํ สญฺญเมสฺสนฺติ โมกฺขนฺติ มารพนฺธนา.

ชนเหล่าใด จักสำรวมจิตที่ไปได้ไกล เที่ยวไปดวงเดียว ไม่มีรูปร่าง มีถ้ำคือกายนี้ เป็นที่อาศัย ชนเหล่านั้น จะพ้นจากเครื่องผูกแห่งมาร.

อนึ่ง เหตุที่เราต้องมีอุบายวิธีฝึกจิต ที่เรียกว่า กัมมัฏฐาน ก็เพราะ ว่า ทางแห่งสันติ หรือ ความสงบ ได้แก่ ไตรทวาร ทางทำกรรม มี ๓ ทาง คือ กายทวาร วจีทวาร มโนทวาร ที่เป็นไปโดยสุจริต คือ เว้นจากพฤติกรรมที่เบียดเบียนตนและผู้อื่น เช่น การประทุษร้าย การกล่าวร้าย การคิดร้าย

ในการทำกรรมทางไตรทวารของคนเรานั้น มโนทวาร คือ การทำงานของจิตที่เป็นไปทางมโนทวาร นับว่า มีอิทธิพลต่อชีวิตของคนเรามากที่สุดในทางที่จะนำไปสู่สันติ หรือ ตรงข้ามกับสันตินั้น เพราะพฤติกรรมที่แสดงออกทางกาย และวาจา จะเป็นไปโดยสงบเรียบร้อย หรือ ไม่สงบเรียบร้อยนั้น ขึ้นอยู่กับจิต หรือ ใจเป็นสำคัญ เพราะจิตเป็นใหญ่ เป็นประธาน ทุกสิ่งในชีวิตคนเราสำเร็จมาได้จากจิต เมื่อจิตคิดชั่ว พฤติกรรมที่แสดงออกมาก็เป็นไปทางชั่ว


เมื่อจิตคิดดี พฤติกรรมที่แสดงออกมา ก็เป็นไปในทางดี ซึ่งตรงกับคำกล่าวที่ว่า จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว ข้อนี้ สมดังพระบาลีพุทธพจน์ในทุกนิกาย ธรรมบท ยมกวรรคว่า

"สิ่งทั้งหลาย มีใจเป็นใหญ่ มีใจประเสริฐที่สุด สำเร็จมาด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจชั่วแล้ว จะพูดหรือทำก็ตาม ความทุกข์ย่อมตามเขาไป เพราะทุจริต ๓ อย่างนั้น (คือกายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริต) เหมือนล้อหมุนไปตามรอยเท้าโคที่กำลังลากเกวียนไปฉะนั้น"


ดังนั้น จิตที่สงบ คือ จิตที่ประกอบด้วยมโนสุจริต ๓ คือ ไม่คิดโลภอยากได้ของคนอื่น ไม่คิดพยาบาทปองร้าย มีความเห็นชอบตามคลองธรรม จัดเป็นสันติ คือ ความสงบภายใน

เมื่อจิตซึ่งเป็นมโนทวาร มีความสงบภายในแล้ว ย่อมมีอิทธิพลอำนาจบังคับบัญชาให้ทวารทั้งสอง คือ กายทวาร และวจีทวาร ดำเนินไปอย่างสงบ จัดเป็นสันติ คือ ความสงบภายใน ภายนอก คือ เป็นไปโดยสุจริต โดยกายกรรม ก็จะประกอบด้วยกายสุจริต ๓ คือ เว้นจาากการฆ่าการเบียดเบียน เว้นจากการลักฉ้อ เว้นจากการประพฤติผิดในคู่ครองผู้อื่น

ส่วนวจีกรรม ก็จะประกอบด้วยวจีสุจริต ๔ คือ เว้นจากการพูดเท็จ พูดส่อเสียด พูดคำหยาบ พูดเพ้อเจ้อ

เมื่อสามารถควบคุมมโนทวารให้เป็นสุจริตเช่นนี้ ก็จะส่งผลให้พอกพูนทางแห่งสันติครบทั้งไตรทวาร นับเป็นการพอกพูนทางแห่งสันติเบื้องต้น อันเป็นโลกิยะเหมาะสำหรับสังคมมนุษย์ในโลกได้

ตามที่กล่าวมานี้ ก็เพื่อชี้ให้เห็นความสำคัญเบื้องต้นของกัมมัฏฐานว่า เป็นกระบวนการฝึกอบรมพัฒนาจิตที่ชาวพุทธควรจะได้ศึกษาปฏิบัติเพื่อให้ได้รับประโยชน์ คือ ปีติ สุข สงบ จากการเป็นผู้นับถือพระพุทธศาสนา

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา นโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏฺเฐน ภาสตี วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ จกฺกํว วหโต ปทํ.

สิ่งทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นใหญ่ สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจชั่วแล้ว พูดอยู่ก็ดี ทำอยู่ก็ดี ความทุกข์ย่อมตามเขาไป เพราะทุจริต ๓ อย่างนั้น เปรียบเหมือนล้อหมุนไปตามรอยเท้าโค ตัวเทียมแอกไปอยู่ ฉะนั้น.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา นโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปสนฺเนน ภาสตี วา กโรติ วา
ตโต นํ สุขมเนฺวติ ฉายาว อนุปายินี.

สิ่งทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นใหญ่ สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจผ่องใสแล้ว พูดอยู่ก็ดี ทำอยู่ก็ดี ความสุขย่อมตามเขาไป เพราะสุจริต ๓ อย่างนั้น เหมือนเงาไปตามตัว ฉะนั้น.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา นโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏฺเฐน ภาสตี วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ จกฺกํว วหโต ปทํ.

สิ่งทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นใหญ่ สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจชั่วแล้ว พูดอยู่ก็ดี ทำอยู่ก็ดี ความทุกข์ย่อมตามเขาไป เพราะทุจริต ๓ อย่างนั้น เปรียบเหมือนล้อหมุนไปตามรอยเท้าโค ตัวเทียมแอกไปอยู่ ฉะนั้น.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา นโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปสนฺเนน ภาสตี วา กโรติ วา
ตโต นํ สุขมเนฺวติ ฉายาว อนุปายินี.

สิ่งทั้งหลาย มีใจเป็นหัวหน้า มีใจเป็นใหญ่ สำเร็จแล้วด้วยใจ ถ้าบุคคลมีใจผ่องใสแล้ว พูดอยู่ก็ดี ทำอยู่ก็ดี ความสุขย่อมตามเขาไป เพราะสุจริต ๓ อย่างนั้น เหมือนเงาไปตามตัว ฉะนั้น.

มโน ใจ (ข้อ ๖ ในอายตนะภายใน ๖)

มโนทวาร ทวาร คือ ใจ, ทางใจ, ใจ โดยฐานเป็นทางทำมโนกรรม คือ สำหรับคิดนึกต่างๆ (ข้อ ๓ ในทวาร ๓)

มโนกรรม การกระทำทางใจ ทางชั่ว เช่น คิดเพ่งเล็งจ้องจะเอาของของเขา ทางดี เช่น คิดช่วยเหลือผู้อื่น

มโนสุจริต ความประพฤติชอบด้วยใจ, ความสุจริตทางใจ

มโนทุจริต ความประพฤติชั่วด้วยใจ, ความทุจริตทางใจ

ในบรรดากรรม ๓ อย่าง คือ กายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม ที่กล่าวไว้ข้างต้นนั้น มโนกรรมสำคัญที่สุด และมีผลกว้างขวางรุนแรงที่สุด ดังบาลีว่า

“ดูกรตปัสสี บรรดากรรม ๓ อย่างเหล่านี้ ที่เราจำแนกไว้แล้วอย่างนี้ แสดงความแตกต่างกันแล้วอย่างนี้
เราบัญญัติมโนกรรม ว่า มีโทษมากกว่าในการทำบาป กรรม ในความเป็นไปแห่งบาปกรรม หาบัญญัติกายกรรมอย่างนั้นไม่ หาบัญญัติวจีกรรมอย่างนั้นไม่” * (ม.ม.๑๓/๖๔/๕๖)


เหตุที่มโนกรรมสำคัญที่สุด ก็เพราะเป็นจุดเริ่มต้น คนคิดก่อนแล้วจึงพูด จึงกระทำ คือ แสดงออกทางกาย และวาจา ดังนั้น วจีกรรม และกายกรรม จึงขยายออกมาจากมโนกรรมนั่นเอง และที่ว่ามีผลกว้างรุนแรงที่สุด ก็เพราะว่ามโนกรรม รวมถึง ความเชื่อถือ ความเห็น แนวคิด และค่านิยมต่างๆ ที่เรียกว่า ทิฏฐิ


ทิฏฐินี้เป็นตัวกำหนดพฤติกรรมทั่วๆไปของบุคคล ความเป็นไปในชีวิตของบุคคล และ คติของสังคมทั้งหมด
เมื่อเชื่อ เมื่อเห็น หรือนิยมอย่างไร ก็คิด การพูดจา สั่งสอน ชักชวนกัน และทำการต่างๆไปตามที่เชื่อ ที่เห็น ที่นิยมอย่างนั้น

ถ้าเป็นมิจฉาทิฏฐิ การดำริ การพูดจา และทำการ ก็ดำเนินไปในทางผิด เป็นมิจฉาไปด้วย

ถ้าเป็นสัมมาทิฏฐิ การดำริ การพูดจา และทำการต่างๆ ก็ดำเนินไปในทางถูกต้อง เป็นสัมมาไปด้วย เช่น
คนและสังคม ที่เห็นว่า ความพรั่งพร้อมทางวัตถุมีค่าสูงสุด เป็นจุดหมายที่พึงใฝ่ประสงค์ ก็จะเพียรพยายามแสวงหาวัตถุให้พรั่งพร้อม และถือเอาความพรั่ง พร้อมด้วยวัตถุนั้น เป็นมาตรฐานวัดความเจริญรุ่งเรืองเกี่ยวกับเกียรติยศ และศักดิ์ศรี เป็นต้น วิถีชีวิตของคน และแนวทางของสังคมนั้น ก็จะ เป็นไปในรูปแบบหนึ่ง
ส่วนคนและสังคม ที่ถือความสงบสุขทางจิตใจเป็นที่หมาย ก็จะมีวิถีชีวิตและความเป็นไปอีกแบบหนึ่ง

เอ่??



หลักการปฎิบัติธรรม ที่ถูกต้องแท้จริง

ก็คือ

ธรรมะที่พระพุทธองค์แสดง ตลอดพระชมน์ชีพของพระองค์
เป็นเหตุ ให้ผู้ศึกษา ได้เข้าถึงปริยัติสัททธรรมอันสมบูรณ์

ก่อให้เกิดปริยัติญาน แทงตลอดในคำสั่งสอนที่พระพุทธองค์ทรงแสดงไว้

และจึงนำอาศัยปริยัติญาน

นั้นมาปฎิบัติ ในสภาวะต่างๆได้อย่างถูกต้องตรงตามที่พระพุทธะองค์ทรงแสดง
เพื่อเป็นหนทาง นำไปสู่ปฎิเวธญาน อันถูกต้อง

และสามารถตรวจสอบลงพระสูตร พระธรรม พระวินัย พระไตรปิฎกได้ ถูกต้องครบถ้วน

เอ่?ๆ