ปัญญา = ความรู้รอบ รู้ทั่วรู้ถึง รู้แจ้งเห็นจริงตามความเป็นจริง คือทั้งรู้ทั้งเห็น

ปัญญาเกิดจาก
- การเรียน การอ่าน การฟัง การสอบถามท่านผู้รู้ เรียกว่า สุตะมยปัญญา
- การคิด นึก ตรึกตรองหาเหตุผล นำไปสู่การประพฤติปฏิบัติ เรียกว่า จินตามยปัญญา
- การคิด นึก ตรึกตรองหาเหตุผล โดยมีสมาธิหนุน จนเกิดความเข้าใจหายสงสัย เรียกว่า
ภาวนามยปัญญา ปัญญาขั้นนี้คือ ปล่อยได้ ละได้ วางได้

ปัญญาเกิดเมื่อใด
- เมื่อพิจารณาเรื่องหนึ่งเรื่องใด เกิดความเข้าใจ หายสงสัย รู้แจ้งเห็นจริงตามความเป็นจริง ของสิ่งที่คิดที่นึก ที่พิจารณาอยู่ นี่เรีกว่าปัญญาเกิด

ปัญญาดับเมื่อใด (แท้จริงปัญญามีอยู่แต่ไม่ทำงาน)
- เมื่อเข้าใจในสรรพสิ่งตามความเป็นจริง เมื่อรู้เห็นความเกิดดับ เข้าใจถึงความเปลี่ยนแปลง รู้เห็นไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เมื่อถึงขั้นนี้แล้ว ปัญญาก็วางตัวเป็นกลางๆ ไม่ต้องไปค้นไปคิด ไปพิจารณาอะไรอีก เพราะเข้าใจทุกสิ่งตามความเป็นจริงแล้ว เรียกว่า ละได้ วางได้ ปล่อยได้ เป็นอันเสร็จกิจในพระศาสนา บรรลุธรรมเป็นพระอริยะเจ้าขั้นสูงสุด คือ อรหันตผล

จำเขามาเล่า...เอาปัญญาผู้อื่นมาแสดง เผื่อว่ามีประโยชน์บ้าง
ขอโมทนากับทุกท่าน ขอรับ สาธุ..