พูดกับพี่เมโลกสวย กับ คุณโรสนอกจากเมื่อยมือแล้ว ยังเมื่อยสมองอีกต่างหาก คิดต่อยอดเองไม่เป็น ต้องบอกให้ทุกเม็ด

ที่ว่า เดิน 30 หรือ 40 นาที นั้น เป็นหนังตัวอย่าง วันหนึ่งมี 24 ชั่วโมง ใครจะเดิน จะนั่ง สักกี่ชั่วโมง ก็ไม่มีใครว่า วันหนึ่งทำสัก 10 กว่าชั่วโมงขึ้นไปยิ่งดี
เดินจงกรม กับ นั่งกำหนดอารมณ์ใช้เวลาให้ใกล้เคียงกัน เช่น จงกรม ซ้าย ย่างหนอ ขวา ย่าง หนอ 1 ชม. ก็นั่งพองหนอ ยุบหนอ หรือ พุท - โธ เป็นต้น 1 ชม.




มาอีกแระ เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง บอกให้วางตำราไว้หน้าประตู บอกไม่เชื่อ คิกๆๆ

นั่นเขาเรียกว่า รู้ตามแบบ ตามตำราเด๊เรย จิต เจตสิก รูป คิกๆๆๆ แบบคุณโรสเซดเรย

ดูเดินจงกรมแล้วง่วงมั่ง




คนๆคนเดียวกัน




วิธีปรับอินทรีย์ ถ้าง่วงท่านให้เดินระยะต่ำๆ (ระยะที่ 1) เดินเร็วๆหน่อย ตัดหนอออก ซ้าย ขวา ๆๆๆๆๆๆ หรือ วิ่งเลย ซ้าย ซ้าย ขวา ซ้าย อย่างกับฝึกทหารใหม่เลย คิกๆๆ นี่วิธีปลุกจิตที่ซึมเซาให้ตื่น เพิ่มเวลาเดินให้มากกว่านั่ง เช่น นั่ง 1 ชม. เดิน ชั่วโมงครึ่ง นี่ๆ อิอิ

ไม่ใช่ง่วงแล้วนอนเลย จิตมันต้องฝึก ไม่ใช่ปล่อยไปตามเรื่อง

นั่นแน่ๆๆ จะนั่งแยกสภาวะเอง คิกๆๆ

จะแยกให้ดูตามตำรานะ รูป ก็ได้แก่ ร่างกายซึ่งเห็นๆนี่แหละ นี่รูปธรรม นามคือความรู้สึกนึกคิด นี่นามธรรม นี่แยกให้แล้ว อิอิ

ก็บอกแล้วนั่นเขาเรียนเอาไว้สอบ แต่ภาคปฏิบัติต้องรู้เห็นจากความรู้สึกภายใน ดูตัวอย่างข้างล่าง

ดูตัวอย่าง ความรู้ก่อนปฏิบัติ กับ หลังปฏิบัติแล้ว (ตัดๆมา)


ความรู้สึกนี้มันเกิดในเวลาแค่แปปเดียว กายขยายไปทุกทิศ เวลานี้รู้สึกว่าความรู้สึกของเราเหมือนจุ่มอยู่ในปีติ มีแต่ความสุขไปหมด

จากนั้นผมก็คิดขึ้นมาว่า

"มีความสุขขนาดนี้ในโลกด้วยหรือ ความสุขนี้ดีกว่าความสุขในโลกที่เราเคยพบมาทั้งหมด โอ ความสุขนี้แค่นั่งก็ได้แล้ว คนทั้งโลกมัวแต่วุ่นวายทำอะไรกันอยู่ บางคนทำทุจริตต่างๆเพื่อหาเงินมาสนองความสุขตน ทำไปทำไมนะ มันเทียบกับความสุขที่เกิดจากความสงบนี้ไม่ได้เลย ความสุขนี้ไม่ต้องไขว่คว้ามาก อยู่กับตัวเองแท้ๆ คนในโลกกลับไม่รู้"

จากนั้นผมก็สังเกตลมหายใจ ก็รู้สึกว่าลมหายใจตอนนี้มันละเอียดมาก ถึงค่อยเข้าใจคำว่าลมหายใจหยาบลมหายใจละเอียดว่าเป็นยังไง ก่อนหน้านี้เข้าใจว่าคือลมหายใจแรงๆเบาๆซะอีก :)

ความรู้สึกจากการเกิดสมาธิครั้งแรกนี้มันเหมือนจุ่มค้างอยู่ปีติอยู่ แต่ไม่เห็นนิมิตอะไรทั้งสิ้นเลย แต่รู้สึกจิตเวลานี้ไม่มีนิวรณ์เลย คือมีความรู้พร้อมอยู่

http://larndham.org/index.php?/topic/27 ... ntry393770


มองออกไหมขอรับ่โผม ทั้งความสุขก่อนหน้า ก้บ ความสุขที่เกิดจากจิตซึ่งมีสมาธิ เขาก็รู้ว่ามันต่างกัน ทั้งความคิดเรื่องลมหายใจเข้า-ออก ก่อนหน้ากับขณะปฏิบัติ ก็รู้สึกว่าต่างกัน เรื่องกิเลสอะไรต่างเขาเห็นรู้เห็นจากภายใน

บอร์ดเป็นอารัย คลิกกิ๊กเดียวขึ้น 2 คคห.เลย
บางครั้งกดส่งข้อความขึ้นแล้ว แต่ข้อความที่ขึ้นไปแล้วยังมีค้างอยู่ กดส่งอีกที ตัวแดงบอกว่า คุณไม่สามารถโพสต์ในระยะเวลารวดเร็วได้ (ประมาณนี้)

ให้ดูตัวอย่าง รู้จากตำรา จากคำบอกเล่า กับ รู้จากการปฏิบัติ คือ รู้เห็นเองจากภายใน ดู

รู้กาย รู้เวทนา รู้จิต รู้ธรรมนี่ได้ยินเขาสอนหมด เสียดายจำไม่ได้ ตอนฝึกก็ทำไม่เป็น

ตอนดิฉันเดินจงกรม ช่วงนาทีที่เห็นเป็นกายมันเดินเอง ร้องให้เลย ตอนนั้นรู้สึกว่า แม้ร่างกายมันยังไม่ใช่ของเราจะมีอะไรเป็นของเราบ้างหนอ

สติปัฏฐาน ๔ กาย เวทนา จิต ธรรม เขาก็บอกก็สอน แต่ตอนทำเขาไม่รู้ว่าเป็นสติปัฏฐานไหม

ถึงตอนเดินจงกรม เดินไปๆจิตมันอยู่กับงาน คือ การเดิน ซ้าย ขวาๆๆไป ก็จึงเห็นการทำงานของรูปของนามตามที่มันเป็นของมัน ร้องอ๋อเลย ว่าร่างกายซึ่งเคยยึดถือว่าของเรา เป็นเห็นว่า ไม่ใช่ของเรา การเห็นอย่างนี้แหละทำให้ถอนอัตตานุทิฏฐิได้

ให้พี่เมโลกสวย สังเกตระหว่างความรู้จากหนังสือ กับ การบอกเล่า 90 มา เช่น สติปัฏฐาน กาย เวทนา จิต ธรรม เรื่องร่างกายนี่เขาก็รู้ดี เพราะเป็นนักศึกษาแพทย์ วิปัสสะนง วิปัสสนา ขันธ์ 5 ก็รู้ว่าไม่ให้ยึดติดมัน เกิดดับเขาก็รู้นะ
แต่พอมาประสบกับของแท้ของจริงมันเหวี่ยงไปเหวี่ยงมาทำเอาเกือบรากแตกรากแตน ที่รู้ๆมาศึกษามา ช่วยอะไรเขาไม่ได้เลย สังเกตดู


นั่งสมาธิแล้วมีอาการหมุนเหวี่ยงจะอ้วก

ผมก็นั่งตามลมหายใจพุทโธไป

วันแรกๆก็ไม่เป็นอะไร พอวันที่สามนั่งไปซักพักประมาณสิบนาที เริ่มมีอาการเหวี่ยงแบบเหวี่ยงหมุนจนเวียนหัว จึงนั่งต่อไม่ได้ ลืมตาขึ้นมานั่งดูพระรูปอื่น

เป็นอย่างนี้อยู่เกือบตลอด กลับมาที่กุฏิก่อนจะจำวัดก็นั่งก็เป็นอีก

จนมาถามพระพี่เลี้ยงท่านบอกเหมือนจิตกำลังจะได้เข้าสู่ความสงบให้ผ่านจุดนี้ไปให้ได้ แต่มันก็ได้แบบแปปๆแล้วก็หมุนอีกหมุนอีก

จนลาสิกขามา ก็เริ่มมาหาอ่านเอง จนได้อ่านบันทึกกรรมฐานของเจ้าพระคุณสมเด็จพระสังฆราช ให้พิจารณา กาย เวทนา จิต ธรรม

คราวนี้ก็ทำตามหนังสือ หายใจตอนแรกก็ยาว ก็ตามไปซักพัก เริ่มพิจารณาตามสติปัฏฐาน คราวนี้หมุนเร็วเลยหมุนแรงมากจนรู้สึกจะอาเจียนเลย

ผมก็พิจารณาว่าเป็นทุกขเวทนา ก็ดีขึ้นแปปก็หมุนอีกเรื่อยๆ จนตอนนี้ยังแก้ไม่ได้เลยครับ ไม่รู้ว่าจะทำยังไง ล่าสุดเมื่อคืนหมุนจนจะอ้วกจนถอนสมาธิออกมา ยังมีอาการเวียนหัวจะอ้วกมาอีก ซักสิบห้านาทีค่อยดีขึ้น

คำถามครับ

1. ผมควรแก้ปัญหานี้ยังไงดี ฝืนนั่งไปเรื่อยๆจนหายหรือต้องกำหนดอะไรยังไง

2. จุดมุ่งหมายจริงๆ คือวิปัสสนากรรมฐานคืออะไรครับ ไม่ได้โอ้อวดว่าตัวเองเก่งนะครับ พอดีผมเรียนแพทย์เลยเข้าใจพวกสรีระร่างกายมนุษย์อยู่แล้ว
เมื่อมาเรียนรู้ทางธรรม พิจารณาตามขันธ์ 5 ก็เข้าใจว่ามันไม่ได้มีตัวตนจริงๆของเรา เหมือนเท่าที่อ่านการฝึกวิปัสสนาทำให้เราเข้าใจว่า ทุกอย่างมีเกิดดับของมันเป็นธรรมดา ไม่ให้เรายึดติด

แต่ถ้าผมอ่านแล้วเข้าใจแล้วจะทำไปเพื่ออะไร หรือว่าให้จิตเราแข็งแกร่ง จะได้มีสติรู้เท่าทันทุกการกระทำ

หลังสึกออกมาทุกวันนี้ เวลาจะโกรธใครก็เหมือนมีสติมาห้ามทัน แต่ก็ยังมีหลุด บ้าง ซึ่งก่อนหน้านี้จะตอบโต้แทบจะทันทีเพราะเป็นคนใจร้อน

มองออกไหมฮะ

ยังคิดไม่ได้อีกหรือ
สิ่งที่กำลังมีขณะนี้
มีอะไรคะ1คำตรงๆ
ที่รู้จริง1ความรู้สึกชัด
น่านแหละดับตัวคุณทั้งตัวแล้ว
ไม่ทันก็ไม่รู้ไงจะไปรู้อะไรปัจจุบันคืออะไรคะ

ข้างบนได้พูดถึงปริยัติไว้



ปริยัติ ๓ อย่าง คือ อลคัททูปมาปริยัติ ๑ นิสสรณัตถปริยัติ ๑ ภัณฑาคาริยปริยัติ ๑


ในปริยัติ ๓ อย่างนั้น

@ ปริยัติใด อันบุคคลเรียนไม่ดี.

คือ เรียนเพราะเหตุมีการโต้แย้ง เป็นต้น, ปริยัตินี้ ชื่อว่า ปริยัติเปรียบด้วยงูพิษ.ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายตรัสไว้ว่า
ภิกษุทั้งหลาย ! เปรียบเหมือนบุรุษ ผู้มีความต้องการด้วยงูพิษ เที่ยวเสาะแสวงหางูพิษ เขาพึงพบงูพิษตัวใหญ่ พึงจับงูพิษนั้นที่ขนดหรือที่หาง งูพิษนั้นพึงแว้งกัดเขาที่มือหรือแขน หรือที่อวัยวะน้อยใหญ่แห่งใดแห่งหนึ่ง เขาพึงถึงความตายหรือความทุกข์ปางตาย ซึ่งมีการกัดนั้นเป็นเหตุ.

ข้อนั้นเพราะอะไรเป็นเหตุ.?

ภิกษุทั้งหลาย !เพราะงูพิษเขาจับไม่ดี แม้ฉันใด

ภิกษุทั้งหลาย ! โมฆบุรุษบางพวก ในธรรมวินัยนี้ ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ย่อมเล่าเรียนธรรม คือ สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะคาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาตกะ อัพภูตธัมมะ เวทัลละ
พวกเขา ครั้นเรียนธรรมนั้นแล้ว ย่อมไม่พิจารณาแห่งธรรมเหล่านั้น ด้วยปัญญา ธรรมเหล่านั้น ย่อมไม่ควรต่อการเพ่งพินิจแก่พวกเขา.
ผู้ไม่พิจารณาอรรถด้วยปัญญา พวกเขาเรียนธรรม มีการโต้แย้งเป็นอานิสงส์ และ มีหลักการบ่นเพ้อว่าอย่างนี้ เป็นอานิสงส์ และ ย่อมไม่ได้รับประโยชน์แห่งธรรม ที่พวกกุลบุตรต้องประสงค์เล่าเรียน.
ธรรมเหล่านั้น ที่เขาเรียนไม่ดี ย่อมเป็นไปเพื่อมิใช่ประโยชน์ เพื่อทุกข์ สิ้นกาลนาน แก่โมฆบุรุษเหล่านั้น.

ข้อนั้นเพราะอะไรเป็นเหตุ ?

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ข้อนั้น เพราะธรรมทั้งหลายอันโมฆบุรุษเหล่านั้น เรียนไม่ดี.

@ อนึ่ง ปริยัติ อันบุคคลเรียนดีแล้ว.
คือ จำนงอยู่ ซึ่งความบริบูรณ์แห่งคุณ มีสีลขันธ์ เป็นต้นนั่นแล เรียนแล้ว.ไม่เรียนเพราะเหตุมีความโต้แย้ง เป็นต้น,
ปริยัตินี้ ชื่อว่า ปริยัติมีประโยชน์ที่จะออกจากวัฏฏะที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายตรัสไว้ว่า
ธรรมเหล่านั้น อันกุลบุตรเหล่านั้นเรียนดีแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เพื่อความสุขสิ้นกาลนาน แก่กุลบุตรเหล่านั้น.

ข้อนั้นเพราะอะไรเป็นเหตุ ?

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! ข้อนั้น เพราะธรรมทั้งหลาย อันกุลบุตรเหล่านั้นเรียนดีแล้ว ดังนี้.

@ ส่วนพระขีณาสพ ผู้มีขันธ์อันกำหนดรู้แล้ว มีกิเลสอันละแล้วมีมรรคอันอบรมแล้ว มีธรรมอันไม่กำเริบแทงตลอดแล้ว มีนิโรธอันกระทำให้แจ้งแล้ว
ย่อมเรียนซึ่งปริยัติใด เพื่อต้องการแก่อันดำรงซึ่งประเพณี เพื่อต้องการแก่อันตามรักษาซึ่งวงศ์
ปริยัตินี้ ชื่อว่า ปริยัติของท่าน "ผู้ประดุจขุนคลัง"

ข้อความบางตอนจากพระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๑ ภาค ๑ หน้าที่ 52

อ้อ นึกออกแระ ทีละคำๆ ของคุณโรส ก็คือ รู้ว่า เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง รู้ทีละ 1 คำตามนั้น
ตัวอย่าง เช่น เรากำลังเดินๆไป เหยียบก้นบุหรี่ โอ๊ย "ร้อน" รู้ว่า "ร้อน"
เดินอยู่กลางแดด แดดร้อน รู้สึกร้อนๆ รู้ว่า “ร้อน” เดินเข้าร่มรู้สึกว่ามันเย็นๆ รู้ว่า “เย็น”
เข้าหน้าหนาว ลมเหนือพัดมากระทบผิวกาย รู้สึกเย็นๆ รู้ว่า “เย็น”
เหยียบพื้นบ้านรู้สึกแข็งๆ รู้ว่า “แข็ง”
เดินเหยียบโคลนตม รู้สึกอ่อนๆนิ่มๆ รู้ว่า “อ่อน” รู้ว่า “นิ่ม”

คนสองคนกำลังขึงเชือกกันอยู่ เชือกยังไม่ตึง ก็บอกว่า ดึงอีกๆ ยังหย่อนอยู่ รู้ว่า "หย่อน" ดึงอีกๆ พอๆ พอแล้ว ตึงแล้ว รู้ว่า "ตึง" เป็นต้นดังนี้ แบบนี้นะขอรับ เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง รู้ธัมมะทีละ 1 คำ

นึกได้อีกหน่อย ศิษย์สำนักอภิธรรมเดียวกับแม่แห่งบ้านธัมมะ ซึ่ง ไปตั้งสำนักวิปัสสนาอยู่ เวลาจงกรม ก็แนะนำกันและกัน เดินไปๆๆ ขณะเดินไป ให้ดูความรู้สึกที่เท้า ซึ่งกระทบกับพื้น ว่ามันแข็ง หรือ มันเย็น หรือมันอ่อนๆ สังเกตดู ก้าวไปที ก็ยืนดูความรู้สึกแบบว่า เพื่ออะไร ? เพื่อหาธัมมะ คือ เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง ทีละ 1 คำ ตามหนังสืออภิธรรมว่าไว้

ลองทบทวนประโยคนี้เอาให้ชัดเจนตรงขณะก่อนดับครบ6ทางเพราะ
หลังกะพริบตามันเกิดดับเกิน6ทางไปแล้วคำว่ารู้ทันปัจจุบันขณะคืออะไร
และต้องรู้ตรงสัจจะที่กายใจตนกำลังมีปัญญาเท่านั้นที่รู้เท่าเอาทันเดี๋ยวนี้เอง
กำลังมีสภาพธรรมเกิดดับนับตัวธัมมะไม่ถ้วนและหมายเหตุตามรู้ได้แต่สิ่งที่เกิดแล้วเท่านั้น

ตอบคำถามก่อนดิ ที่ยกตัวอย่าง เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง ทีละ 1 คำ นั่นใช่ไหมธัมมะแห่งบ้านธัมมะ

ตอบคำถามก่อนดิ ที่ยกตัวอย่าง เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หย่อน ตึง ทีละ 1 คำ นั่นใช่ไหมธัมมะแห่งบ้านธัมมะ

เอาที่ลงก่อนหน้าทั้งหมด มาวางไว้ใกล้ๆ กับ ข้อความต่อไปด้านล่าง

สติปัฏฐานในฐานะสัมมาสติ


สติปัฏฐาน (สติ+ปัฏฐาน) แปลว่า ที่ตั้งของสติบ้าง การที่สติเข้าไปตั้งอยู่ คือมีสติกำกับอยู่บ้าง ฯลฯ ว่าโดยหลักการก็ คือ การใช้สติ หรือวิธีปฏิบัติเพื่อใช้สติให้บังเกิดผลดีที่สุด ดังความแห่งพุทธพจน์ในมหาสติปัฏฐานสูตรว่า

"ภิกษุทั้งหลาย ทางนี้เป็นมรรคาเอก เพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์ทั้งหลาย เพื่อข้ามพ้นโสกะ และปริเทวะ เพื่อความอัสดงแห่งทุกข์และโทมนัส เพื่อบรรลุโลกุตรมรรค เพื่อกระทำให้แจ้ง ซึ่งนิพพาน นี้คือสติปัฏฐาน ๔" (ที.ม.10/273/245 ฯลฯ)



การเจริญสติปัฏฐาน ๔ นี้ เป็นวิธีปฏิบัติธรรมที่นิยมกันมาก และยกย่องนับถือกันอย่างสูง ถือว่ามีพร้อมทั้งสมถะและวิปัสสนาในตัว ผู้ปฏิบัติอาจเจริญสมถะจนได้ฌาน อย่างที่จะกล่าวถึงในเรื่องสัมมาสมาธิอันเป็นองค์มรรคข้อที่ ๘ ก่อนแล้ว จึงเจริญวิปัสสนาตามแนวสติปัฏฐานไปจนถึงที่สุดก็ได้ หรือจะอาศัยสมาธิเพียงขั้นต้นๆ เท่าที่จำเป็นมาประกอบ เจริญวิปัสสนาเป็นตัวนำตามแนวสติปัฏฐานนี้ ไปจนถึงที่สุดก็ได้



วิปัสสนาเป็นหลักปฏิบัติในพระพุทธศาสนา ที่ได้ยินได้ฟังกันมาก พร้อมกับที่มีความเข้าใจไขว้เขวอยู่มากเช่นเดียวกัน จึงเป็นเรื่องที่ควรทำความเข้าใจตามสมควร

จากการศึกษาคร่าวๆ ในเรื่องสติปัฏฐานต่อไปนี้ จะช่วยให้เกิดความเข้าใจในความหมายของวิปัสสนาดีขึ้น ทั้งในแง่สาระสำคัญ ขอบเขตความกว้างขวาง และความยืดหยุ่นในการปฏิบัติ ตลอดจนโอกาสที่จะฝึกฝนปฏิบัติ โดยสัมพันธ์กับการดำเนินชีวิตของคนทั่วไป ว่าเป็นไปได้ และมีประโยชน์เพียงใด เป็นต้น

ต่อ


สติปัฏฐาน ๔ มีใจความโดยสังเขป คือ

1. กายานุปัสสนา การพิจารณากาย หรือตามดูรู้ทันกาย

1. 1 อานาปานสติ คือไปในที่สงัด นั่งขัดสมาธิ ตั้งสติกำหนดลมหายใจเข้าออก โดยอาการต่างๆ

1.2 กำหนดอิริยาบถ คือ เมื่อ ยืน เดิน นั่ง นอน หรือร่างกายอยู่ในอาการอย่างไร ๆ ก็รู้ชัดในอาการ ที่เป็นอยู่นั้นๆ

1.3 สัมปชัญญะ คือ สร้างสัมปชัญญะในการกระทำทุกอย่าง และความเคลื่อนไหวทุกอย่าง เช่น การก้าวเดิน การเหลียวมอง การเหยียดมือ นุ่งห่มผ้า กิน ดื่ม เคี้ยว ถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ การตื่น การหลับ การพูด การนิ่ง เป็นต้น

1.4 ปฏิกูลมนสิการ คือ พิจารณาร่างกายของตนตั้งแต่ศีรษะจดปลายเท้า ซึ่งมีส่วนประกอบที่ไม่สะอาด ต่างๆ มากมายมารวมๆ อยู่ด้วยกัน

1.5 ธาตุมนสิการ คือ พิจารณากายของตน โดยให้เห็นแยกประเภทเป็นธาตุ 4 แต่ละอย่างๆ

1.6 นวสีวถิกา คือ มองเห็นศพที่อยู่ในสภาพต่างๆ กัน โดยระยะเวลา 9 ระยะ ตั้งแต่ตาย ใหม่ๆ ไปจนถึงกระดูกผุ แล้วในแต่ละกรณีนั้น ให้ย้อนมานึกถึงร่างกายของตน ว่าก็จะต้องเป็นเช่นนั้นเหมือนกัน


2. เวทนานุปัสสนา การตามดูรู้ทันเวทนา คือ เมื่อเกิดรู้สึกสุขก็ดี ทุกข์ก็ดี เฉยๆ ก็ดี ทั้งที่เป็นชนิดสามิส และนิรามิส ก็รู้ชัดตามที่มันเป็นอยู่ในขณะนั้นๆ


3. จิตตานุปัสสนา การตามดูรู้ทันจิต คือ จิตของตนในขณะนั้นๆ เป็นอย่างไร เช่น มีราคะ ไม่มีราคะ มีโทสะ ไม่มีโทสะ มีโมหะ ไม่มีโมหะ ฟุ้งซ่าน เป็นสมาธิ หลุดพ้น ยังไม่หลุดพ้น ฯลฯ ก็รู้ชัดตามที่มันเป็นอยู่ ในขณะนั้นๆ


4. ธัมมานุปัสสนา การตามดูรู้ทันธรรม คือ

4.1 นิวรณ์ คือ รู้ชัดในขณะนั้นๆ ว่า นิวรณ์ 5 แต่ละอย่างๆ มีอยู่ในใจตนหรือไม่ ที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นได้อย่างไร ที่เกิดขึ้นแล้ว ละเสียได้อย่างไร ที่ละได้แล้วไม่เกิดขึ้นอีกต่อไปอย่างไร รู้ชัดตามที่มันเป็นอยู่ในขณะนั้นๆ

4.2 ขันธ์ คือ กำหนดรู้ว่าขันธ์ 5 แต่ละอย่าง คือ อะไร เกิดขึ้นได้อย่างไร ดับไปได้อย่างไร

4.3 อายตนะ คือ รู้ชัดในอายตนะภายใน ภายนอกแต่ละอย่างๆ รู้ชัดในสัญโญชน์ที่เกิดขึ้น เพราะอาศัยอายตนะนั้นๆ รู้ชัดว่า สัญโญชน์ที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นได้อย่างไร ที่เกิดขึ้นแล้ว ละเสียได้อย่างไร ที่ละได้แล้ว ไม่เกิดขึ้นได้อีกต่อไปอย่างไร

4.4 โพชฌงค์ คือ รู้ชัดในขณะนั้นๆ ว่า โพชฌงค์ 7 แต่ละอย่างๆ มีอยู่ในใจตนหรือไม่ ที่ยังไม่เกิด เกิดขึ้นได้อย่างไร ที่เกิดขึ้นแล้วเจริญเต็มบริบูรณ์ได้อย่างไร

4.5 อริยสัจ คือ รู้ชัดอริยสัจ 4 แต่ละอย่างๆ ตามความเป็นจริง ว่าคืออะไร เป็นอย่างไร


ในตอนท้ายของทุกข้อที่กล่าวนี้ มีข้อความอย่างเดียวกันว่า

“ภิกษุพิจารณาเห็นกายในกาย ภายใน (= ของตนเอง) อยู่บ้าง ภิกษุพิจารณาเห็นกายในกาย ภายนอก (=ของคนอื่น) อยู่บ้าง พิจารณาเห็นกายในกาย ทั้งภายในภายนอก อยู่บ้าง พิจารณาเห็นธรรม คือ ความเกิดขึ้นในกาย อยู่บ้าง พิจารณาเห็นธรรมคือ ความเสื่อมสิ้นไปในกาย อยู่บ้าง พิจารณาเห็นธรรม คือความเกิดขึ้น และความเสื่อมสิ้นไปในกาย อยู่บ้าง

“ก็แล เธอมีสติดำรงต่อหน้าว่า “มีกายอยู่” เพียงแค่เพื่อความรู้ เพียงแค่เพื่อความระลึก แลเธอเป็นอยู่อย่างไม่อิงอาศัย ไม่ถือมั่นสิ่งใดๆในโลก” *


ที่อ้างอิง *

* คำว่า “กาย” เปลี่ยนเป็น เวทนา จิต และธรรม ตามแต่กรณี