เห็นไหม ลืมปฏิจจสมุปบาท พูดคล่อง อวิชชาเป็นปัจจัย

แก่สังขาร ไม่เว้นสังขารใด ๆ เลยทั้งสิ้น ซึ่งเป็น อปุญญาภิสังขาร

ปุญญาภิสังขาร อาเนญชาภิสังขาร เจตนาที่เป็นกรรม ที่ทำให้เกิดดับ

ไม่พ้นไปจากสังสารวัฎฎ์ แล้วพอตอบจะตรงกับความเข้าใจไหม ตรง

หรือไม่ตรง ? ตรง... โอ้ยไม่ตรง

ยังงี้ล่ะ ก็เป็นเรื่องคิดไปเรื่อย ๆ แต่อยากจะให้ฟังแล้วเข้าใจ

สิ่งที่กำลังฟัง และเห็นประโยชน์จริง ๆ ถึงแม้ว่าเราจะพูดถึงปฏิจจสมุป

บาทได้คล่องนะ แต่จริง ๆ แล้วรู้จักธรรมหรือยัง ถ้าตราบใดที่ยังไม่

รู้จักธรรมแล้ว เกิดชาติหน้าพูดภาษาอะไร ก็ไม่ทราบ ภาษาไทยลืม

หมดแล้ว ที่ไปจำปฏิจจสมุปบาท ภาษาบาลีก็ลืมไปแล้วหมดเลย คำ

ว่า " ปฏิจจสมุปบาท " คืออะไรก็ไม่รู้ แล้วจะรู้จักธรรมไหมค่ะ เพราะ

ว่าจะต้องมีธรรมเท่านั้น ไม่ใช่เรา เพราะฉะนั้นจุดประสงค์ไม่ใช่จำชื่อ

แต่ขณะนี้เป็นธรรม เมื่อไรที่อบรมจนกระทั่ง สามารถที่จะเข้าใจ เพียง

ได้ยินคำที่ว่า ธรรมเกิด เท่านี้รู้แล้วเลย สิ่งที่กำลังปรากฎ อย่างนี้

ลักษณะอย่างนี้ ไม่ใช่ใครเลย แต่เป็นธรรม แล้วถ้าอบรมปัญญามาพอ

ละคลายการยึดถือ ว่าเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใด สามารถที่จะประจักษ์ความจริง

ของสภาพธรรม คือการเกิดดับ ละคลายความติดข้อง ไม่ใช่ให้ฟังไป

แล้วไม่มีการที่จะรู้ว่า การละคลายด้วยอะไร ถ้ายังไม่รู้จักตัวธรรมจริง ๆ

ละคลายไม่ได้เลย เอาชื่อมาละคลายไม่ได้ บอกให้ละ ก็ละไม่ได้

เพราะไม่รู้ ว่าขณะนั้นน่ะเป็นเรา บางคนก็ดีใจ ทำความดีเยอะวันนี้

แล้วใครทำ ละหรือเปล่า ยังคงเป็นเรา เพราะฉะนั้นก็มีความติดข้อง

ว่า ความดีของเรา แต่ไม่ใช่ความดีเป็นธรรม กุศลก็เป็นธรรม อกุศล

ก็เป็นธรรม ทุกอย่างเป็นธรรม...