โยนิโสมนสิการตามคัมภีร์ชั้นอรรถกถาและฎีกา

1.อุบายมนสิการ แปลว่า คิดหรือพิจารณาโดยอุบาย คือคิดอย่างมีวิธี หรือคิดถูกวิธี หมายถึง คิดถูวิธีที่จะให้เข้าถึงความจริง สอดคล้องเข้าแนวกับสัจจะ ทำให้หยั่งรู้สภาวลักษณะและสามัญลักษณะของสิ่งทั้งหลาย

2.ปถมนสิการ แปลว่า คิดเป็นทาง หรือคิดถูกทาง คือคิดได้ต่อเนืองเป็นลำดับ จัดลำดับได้ หรือมีลำดับ มีขั้นตอน แล่นไปเป็นแถวเป็นแนว หมายถึง ความคิดเป็นแนวระเบียบตามแนวเหตุผลเป็นต้น ไม่ยุ่งเหยิงสับสน ไม่ใช่ประเดี๋ยววกเวียนติดพันเรื่องนี้ ที่นี้ เดี๋ยวเตลิดออกไปเรื่องนั้นที่โน้น หรือกระโดไปกระโดมา ต่อเป็นชิ้นเป็นอันไมได้ ทั้งนี้รวมทั้งความสามารถที่จะชักความนึกคิดเข้าสู่แนวทางที่ถูกต้อง

3.การณมนสิการ แปลว่า คิดตามเหตุ คิดค้นเหตุ คิดตามเหตุผล หรือคิดอย่างมีเหตุผล หมายถึงการคิดสืบค้นตามแนวความสัมพันธ์สืบทอดกันแห่งเหตุปัจจัย พิจารณาสืบสาวหาสาเหตุ ให้เข้าใจถึงต้นเค้า หรือแหล่งที่มาซึ่งส่งผลต่อเนื่องมาตามลำดับ

4.อุปปาทกมนสิการ แปลว่า คิดให้เกิดผล คือใช้ความคิดให้เกิดผลที่พึงประสงค์ เล็งถึงการคิดอย่างมีเป้าหมาย ท่านหมายถึง การคิดการพิจารณาให้เกิดกุศลธรรม เช่น ปลุกเร้าให้เกิดความเพียร การรูจักคิดในทางที่ทำให้หายหวาดกลัว ให้หายโกรธ การพิจารณาที่ทำให้มีสติ หรือทำให้จิตใจเข้มแข็งมั่นคงเป็นต้น

โยนิโสมนสิการครั้งหนึ่งๆ อาจมีลักษณะครบที่เดียวทั้ง4ข้อ หรือเกือบทั้งหมด

เขียนสั้นๆได้ว่า

คิดถูกวิธี คิดมีระเบียบ คิดมีเหตุผล คิดเร้ากุศล

หรือกล่าวได้ว่า

การทำในใจโดยแยบคายข้างต้นคือการวิปัสสนาเช่นกัน

อันนี้ใช่เป่าคะ ? http://www.nkgen.com/10.htm

คิดเท่าไรๆก็ไม่รู้ ต่อเมื่อหยุดคิดได้จึงรู้ แต่ต้องอาศัยความคิดนั่นแหละจึงรู้

ผมเข้าไปดูตามลิงค์

แต่ไม่พบจึงตอบไม่ได้ว่าอันเดียวกันหรือไม่

ขอประทานโทษด้วยจริงๆ

หลวงปู่ดุลย์ท่านจัดอยู่ในชั้นอริยสงฆ์

ผมก็อาศัยคำสอนของท่านครับ

โยนิโสมนสิการ ท่านแปลว่า การคิด การพิจารณาโดยแยบคาย

อะไรคือ แยบคาย
การคิด การพิจารณาด้วยเหตุด้วยผล จนเข้าใจหายสงสัย

อะไรที่จะตัดสินว่า แยบคาย
สิ่งที่จะตัดสินว่า แยบคาย ก็คือ ไตรลักษณ์
ไม่ว่าจะคิด จะพิจารณาเรื่องใด เมื่อลงเอยที่ สัจจะธรรม คือ ไตรลักษณ์
อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็เรียกว่า การคิด การพิจาณาโดยแยบคาย

หากยังไม่ลงเอยเป็นไตรลักษณ์ ก็ยังไม่เรียกว่า แยบคาย
ยังไม่เข้าใจ ยังไม่หายสงสัย ยังไม่เรียกว่า โยนิโสมนสิการ

ผิดบ้างถูกบ้าง อย่าถือสากันนะ ขอรับ สาธุ..