เพิ่มเติมข้อมูล จากกระทู้เก่าครับ

21062.เมื่อครั้งพุทธกาล เจโตวิมุติ(ผู้ได้ฌาน) น้อยกว่าปัญญาวิมุตติ

viewtopic.php?f=2&t=21062


ตามนัยแห่งอรรถกถา ท่านได้กล่าวไว้เป็น ๒ พวกด้วยกัน คือ
ผู้ที่บำเพ็ญเพียรวิปัสสนา ถ้ได้ฌานมาแล้วเอาฌานนั้นแหละเป็นบาทเรียกว่า สมถยานิก และผู้บำเพ็ญไม่ได้ฌานมาก่อน เริ่มวิปัสสนาที่เดียวเรียกว่า วิปัสสนายานิก ในสองอย่างนั้น นัยแรก ออกจากฌานแล้ว กำหนดองค์ฌาน ๕ พร้อมทั้งสัมปยุตธรรมที่เกิดพร้อมกับองค์ฌานนั้น แล้วใคร่ครวญพิจารณาดูว่าธรรมเหล่านี้เป็นนามธรรม เพราะน้อมไป จากนั้นก็พิจารณาที่อาศัยของนามธรรม เห็นว่าหทัยรูปเป็นที่อาศัยของธรรม มหาภูตรูป และ อุปาทายรูป เป็นรูปธรรม เพราะเป็นของฉิบหายไปด้วยสิ่งที่เป็นข้าศึกมีความร้อน และเย็นเป็นต้น นี้เรียกว่า สมถยานิก
สำหรับผู้ที่เป็นวิปัสสนายานิก เมื่อเจริญวิปัสสนาก็กำหนดนามธรรมทั้งหลาย มีขันธ์ ๕ เป็นต้น หรือรูปนาม ทั้งนี้เพราะนามและรูปนี้ อาศัยกันและกันท่องเที่ยวไปในสงสารสาครเหมือนมนุษย์กับเรือ ต่างก็อาศัยกันแล่นไปในมหาสมุทร ฉะนั้น อย่างนี้เป็นต้นปราศจากอัตตา ไม่เป็นคน เป็นสัตว์ ซึ่งจัดเป็นตัววิปัสสนาที่หนึ่ง เรียกว่า นามรูปปริเฉทญาณ เป็นต้น เรียกว่า วิปัสสนายานิก




ฌานลาภีบุคคลเจริญวิปัสสนา ๒ อย่าง

คำว่า ฌาน ก็มักจะนึกถึงรูป รูปาวจรจิต แท้จริงคำว่า ฌาน แปลว่า การเพ่งอารมณ์ และการเพ่งอารมณ์ก็มี ๒ ประการ ในนัยแห่งอัฏฐสาลินี อรรถกถา แสดงว่า

ฌานนฺติ ทุวิธํ อารมฺมณูปนิชฺฌานํ ลกฺขณูปนิชฺฌานนฺติ = คำว่า ฌาน นั้นมี ๒ อย่างคือ อารัมมณูปนิชฌาน อย่างหนึ่ง ลักขณูปนิชฌาน อีกอย่างหนึ่ง
ตตฺถ อฏฺฐ สมาปตฺติโย ปฐวีกสิณาทิอารมฺมณํ อุปนิชฺฌานยนฺตีติ อารมฺมณูปนิชฺฌานนฺติ สงฺขยํ คตา = ในฌาน ๒ อย่างนั้น สมาบัติ ๘ จัดเข้าในอารัมมณูปนิชฌาน เพราะเข้าไปเพ่งอารมณ์ มีปฐวีกสิณ เป็นต้น
วิปสฺสนามคฺคผลานิ ปน ลกฺขณูปนิชฺฌานํ นาม = แต่ว่าวิปัสสนาญาณ มัคคญาณ ผลญาณทั้ง ๓ นี้ ชื่อว่าลักขณูปนิชฌาน
ตตฺถ วิปสฺสนา อนิจฺจาทิลกฺขณสฺส อุปนิชฺฌานโต ลกฺขณูปนิชฺฌานํ = ในญาณทั้ง ๓ นั้น วิปัสสนาญาณ ได้ชื่อว่า ลักขณูปนิชฌาน เพราะเข้าไปกำหนดรู้แจ้งไตรลักษณ์ มีอนิจจลักษณะ เป็นต้น
วิปสฺสนาย กตกิจฺจสฺส มคฺเคน อิชฺฌนโต มคฺโค ลกฺขณูปนิชฺฌานํ = มัคคญาณ ได้ชื่อว่า ลักขณูปนิชญาณ เพราะเป็นผู้ทำให้กิจที่รู้แจ้งไตรลักษณ์ของวิปัสสนาญาณ สำเร็จลง
ผลํ ปน นิโรธสจฺจํ ตถลกฺขณํ อุปนิชฺฌายตีติ ลกฺขณูปนิชฺฌานํ นาม = ส่วนผลญาณ ได้ชื่อว่า ลักขณูปนิชฌาน เพราะเข้าไปรู้แจ้งลักษณะอันแท้จริงของนิโรธสัจจะ

ความแตกต่างกันระหว่างฌานทั้ง ๒

กล่าวโดยอารมณ์ อารัมมณูปนิชฌาน มีสมถกัมมัฏฐาน เช่น ปฐวีกสิณซึ่งเป็นบัญญัติเป็นต้น เป็นอารมณ์ ส่วนลักขณูปนิชฌาน นั้น คือวิปัสสนาญาณ มีรูปนาม ไตรลักษณ์ สังขตธรรม เป็นอารมณ์ มัคคญาณ ผลญาณ มีอสังขตธรรม คือนิพพานเป็นอารมณ์
กล่าวโดยองค์ธรรม อารัมมณูปนิชฌาน มีวิตก วิจาร ปีติ เวทนา เอกัคคตา และที่ประกอบกับมหัคคคตฌานทั้ง ๙ เป็นองค์ธรรม ( รูปฌาน ๕ + อรูปฌาน ๔ ) ส่วนลักขณูปนิชฌาน ก็มีวิตก วิจาร ปีติ เวทนา เอกัคคตา ที่ประกอบกับมหากุศลจิต มัคคจิต ผลจิต เป็นองค์ธรรม

ผู้บรรลุ ๒ พวก
ผู้บรรลุมรรค ผล นิพพาน นั้นมีอยู่ ๒ จำพวกด้วยกัน คือ สุกขวิปัสสกจำพวกหนึ่ง และฌานลาภีบุคคลอีกจำพวกหนึ่ง
สุกขวิปัสสกบุคคล นั้นเป็นผู้บำเพ็ญวิปัสสนาญาณ จนบรรลุเป็นพระอริยบุคคล ไม่ได้บำเพ็ญสมาธิจนบรรลุฌานมาก่อน
ฌานลาภีบุคคล นั้นเป็นผู้บำเพ็ญสมถภาวนาจนได้ฌาน แล้วเจริญวิปัสสนาภาวนาบรรลุเป็นพระอริยบุคคล ก็ฌานลาภีบุคคล มีวิธีเจริญวิปัสสนา ๓ วิธี คือ
๑. ปาทกฌานวาท
๒. สัมมสิตฌานวาท
๓. ปุคคลัชฌาสยวาท

๑. ปาทกฌานวาท คือ ก่อนที่จะเจริญวิปัสสนาภาวนานั้น เข้าฌานก่อนฌานใดฌานหนึ่งแล้วแต่อัธยาศัย ทั้งนี้เพื่อให้สมาธิมีกำลัง ฌานที่เข้าก่อนนี้เรียกว่า ปาทกฌาน เมื่อออกจากฌานแล้วก็พิจารณาที่เป็นนามรูปที่เป็นองค์ฌานนั้นโดยความเป็นไตรลักษณ์ก็ได้ หรือจะพิจารณาสังขารธรรม นามรูปที่นอกจากองค์ฌานโดยความเป็นไตรลักษณ์ก็ได้อย่างใดอย่างหนึ่ง จนบรรลุเป็นพระอริยบุคคลโดยถือฌานเป็นบาท ถ้าเข้าปฐมฌานเป็นบาท มัคคจิต ผลจิต ที่เกิดขึ้นครั้งแรกนี้เรียกว่า ปฐมฌานโสดาปัตติมรรค ปฐมฌานโสดาปัตติผล สำเร็จเป็นปฐมฌานโสดาบันบุคคล ถ้าเข้าทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน หรือ ปัญจมฌานเป็นบาท มรรคจิตที่เกิดขึ้นเป็นปฐมมรรคก็เรียกชื่อตามขั้นของฌาน เช่น ทุติยฌานโสดาปัตติมรรค ตติยฌานโสดาปัตติมรรค เป็นต้น ทำนองเดียวกับปฐมฌานโสดาปัตติมรรคนั่นแหละ แม้มรรคที่สูง คือ สกทาคามิมรรค-ผล อนาคามิมรรค-ผล ก็นัยนี้เหมือนกัน

๒. สัมมสิตฌานวาท คือ ฌานลาภีบุคคลผู้เจริญวิปัสสนานั้น ถือการพิจารณาฌานที่ตนเคยได้มาแล้ว จะเป็นขั้นใดก็ตามพิจารณาองค์ฌานนั้นโดยความเป็นไตรลักษณ์ จะเข้าฌานก่อนก็ได้ ไม่เข้าฌานก่อนก็ได้ ไม่ถือการเข้าฌานเป็นสำคัญ ถือการพิจารณาเป็นสำคัญ เช่น เข้าปัญจมฌาน แต่เวลาพิจารณากลับมาพิจารณาองค์ฌานของปฐมฌานก็ได้ ทุติยฌานเป็นต้นก็ได้ มรรคที่เกิดขึ้นครั้งแรกก็เป็นปฐมฌานโสดาปัตติมรรค หรือทุติยฌานโสดาปัตติมรรค ตามที่บรรลุนั้นหาใช่เป็นปัญจมฌานโสดาปัตติมรรคไม่

๓. ปุคคลัชฌาสยวาท นี้ ท่านมุ่งถึงอัธยาศัยของฌานลาภีบุคคล ผู้เจริญวิปัสสนาเป็นใหญ่ เช่น ปรารถ ตติยฌานมัคคจิตก็ต้องเจริญภาวนาอย่างใดอย่างหนึ่งใน ๒ อย่างนี้ คือ เข้าตติยฌานตรงตามความประสงค์ของตน เมื่อออกจากตติยฌานแล้วพิจารณารูปนามที่เป็นกามธรรม โดยความเป็นไตรลักษณ์ หรือไม่เข้าฌานก็ได้ แต่ต้องพิจารณาองค์ฌานของตติยฌานโดยความเป็นไตรลักษณ์ จนมรรคจิตเกิด มรรคจิตนั้นก็เป็นตติยฌานมัคคจิต

อนึ่ง สุกขวิปัสสกบุคคล ผู้ไม่ได้ฌานเจริญวิปัสสนาภาวนากำหนดพิจารณารูปนามที่เป็นกามธรรมเพียงอย่างเดียว เมื่อมรรคจิตเกิดขึ้นก็ย่อมบริบูรณ์พร้อมด้วยองค์ฌานทั้ง ๕ จัดว่าเป็นปฐมฌานโสดาปัตติมัคคจิต สกทาคามิมรรค อนาคามิมรรค อรหัตตมรรค ของสุกขวิปัสสกบุคคล ก็จัดเข้าเป็นปฐมฌานด้วยกันทั้งสิ้นตามที่อัฏฐสาลินีอรรถกถา แสดงไว้ว่า

วิปสฺสนานิยาเมน สุกฺขวิปสฺสกสฺส อุปฺปนฺนมคฺโคปิ ปฐมชฺฌานิโก โหติ แปลว่า ว่าโดยวิปัสสนานิยาม แม้มรรคที่เกิดขึ้นแล้วแก่ผู้เจริญ วิปัสสนาล้วนๆ ก็ย่อมประกอบด้วยองค์ปฐมฌาน
พระอริยะสุกขวิปัสสกบุคคล เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ปัญญาวิมุตติ พระอริยะนี้มีมากกว่าพระอริยะที่เป็นฌานลาภีบุคคล ก็ฌานลาภีบุคคลนี้สำเร็จเป็นพระอริยะแล้ว




พระอริยะเจ้าแบบปัญญาวิมุติ หรือ สุกขวิปัสสกบุคคลนั้น ท่านสมบูรณ์แล้วด้วย องค์ปฐมฌาน

หากในภายหลัง ท่านจะเจริญ สมถกรรมฐาน ให้เกิดฌานสูงขึ้นไปก็ย่อมได้

21049.สมถะ (ฌาน, สมาธิ) ที่เป็นบาทของวิปัสสนา จากพระไตรปิฏก อรรถกถ
viewtopic.php?f=2&t=21049&p=98655#p98655


วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมนฺติ วิปสฺสนํ ปุพฺพงฺคมํ ปุเรจาริกํ กตฺวา สมถํ ภาเวติ, ปกติยา วิปสฺสนาลาภี วิปสฺสนาย ฐตฺวา สมาธึ อุปฺปาเทตีติ อตฺโถ

ความว่า

พระบาลีข้อที่ "วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมนฺติ" ความว่า โยคีบุคคลทำวิปัสสนาให้เป็นเบื้องต้น คือ ให้เป็นตัวนำแล้วจึงเจริญสมถะตามปกติ ผู้ที่ได้วิปัสสนาตั้งอยู่ในวิปัสสนาแล้ว จึงทำสมาธิให้เกิดขึ้นฯ

ฎีกาแก้ขยายความตอนที่ ๒

วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตีติ อทํ ปน วิปสฺสนายานิกสฺส วเสน วุตตํ. โส ตํ วุตฺตปฺปการํ สมถํ อสมฺปาเทตฺวา ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ อนิจฺจาทีหิ วิปสฺสติ.

ความว่า

ส่วนพระบาลีข้อที่ว่า "เจริญสมถะที่มีวิปัสสนาเป็นเบื้องต้น" นี้ ตรัสไว้ด้วยอำนาจของพระวิปัสสนายานิก คือ ผู้ที่เจริญวิปัสสนาล้วนๆ เธอยังมิได้ทำสมถะที่มีประการตามที่กล่าวมาแล้วนั้นให้สมบูรณ์เลย ก็พิจารณาเบญจขันธ์ที่เป็นอารมณ์ของอุปทานโดยความเป็นอนิจจะเป็นต้น

ตรงตอนที่ ๒ นี้ก็หมายความว่า ท่านเจริญเฉพาะวิปัสสนาล้วนๆ มาก่อน ...ยังมิทันที่เธอจะทำสมถะให้สมบูรณ์เลย ก็ใช้ปัญญาพิจารณาถึงเบญจขันธ์โดยความเป็นไตรลักษณ์เสียแล้ว...นี่เป็นคำอธิบายตามนัยของฎีกา

ส่วนคำของอรรถกถาท่านหมายความง่ายๆ ว่า ได้วิปัสสนาแล้วแต่อยากได้ฌานก็ทำฌานให้เกิดขึ้นเท่านั้น เราก็พอจะถือเอาความได้ว่า พระอริยะผู้ที่เป็นวิปัสสนาลาภี คือ ผู้ที่ได้วิปัสสนาจนเป็นพระโสดา - สกทาคามี -อนาคามี และพระอรหันต์แล้ว แต่ต้องการที่จะได้ฌาน ก็มาทำฌาน คือ สมาธิ หรือสมถะให้เกิดขึ้นในภายหลังจนกระทั่งได้สมาบัติ ๘ อย่าง นี้เรียกว่า ทำสมถะที่มีวิปัสสนาเป็นเบื้องต้นฯ

บางครั้ง..มันจำเป็น..ท่านก็ต้องมาทำเพิ่มของท่านนะครับ..คุณ walaiporn..

ความจำเป็น..ไม่ใช่ว่าท่าน..คิดเอง..ว่าจำเป็น..แต่ท่านรู้ว่า..มันจำเป็น..
ไม่ใช่..อยาก..แบบกามราคะ..แต่ปรารถณา..แบบเมตตา..นะครับ

ตัวอย่างเช่น...จำเป็นต้องมีเพื่อประกอบความเป็นครูของอุบาสก..อุบาสิกา..บริวานของท่าน

เห็นเป็นประจำครับ..ชอบฤทธิ์..ชอบญาณ..แค่ท่านแสดงถึงการรู้จิตรู้ใจของผู้มาปฏิบัติธรรม..ศรัทธาของผู้มาก็กล้า..มาปฏิบัติธรรมไม่ขาด..

นี้เป็นมุมมองของผมนะ..ผิดถูก..ก็ต้องขออภัย

ตรงที่คุณกบนำมากล่าวนั้นเข้าใจค่ะ
แต่ตรงที่เราโพสไปน่ะ เราไม่ได้หมายถึงสิ่งที่คุณกบนำมากล่าว
เราหมายถึงเรื่องของ สิ่งที่คุณเฉลิมศักดิ์นำมากล่าวน่ะค่ะ


อนาคามี และพระอรหันต์แล้ว แต่ต้องการที่จะได้ฌาน ก็มาทำฌาน

อนาคามี ผู้มีสมาธิเป็นยอด อนาคามีต้องได้ฌานแล้วนะคะ ไม่ใช่แค่อาศัยขณิกสมาธิ
อรหันต์ ผู้เลิศด้วยปัญญา


หมายถึงตรงนี้ค่ะ

สงสัยค่ะ....

ท่านบรรลุภูมิ 3 ภูมิ 4 นี่นะคะ ยังมีความต้องการได้ฌานอีกหรือคะ
หรือใช้ภาษาผิดคะ เพื่อให้ตรงกับชื่อกระทู้ที่แก้แล้ว




เจริญในธรรมค่ะ

อ้าว ... คุณเฉลิมศักดิ์มาแอบอยู่นี่เอง กรัชกายรอคำตอบอยู่ที่นี่

viewtopic.php?f=2&t=22506&p=167585#p167585

มาๆ เราไปคุยกันเรื่องเฉพาะหน้าดีกว่าครับ เรื่องชานหรือฌานเนี่ย ให้ลงมือทำลงมือปฏิบัติก่อนค่อยพูดกัน

กราบขอบพระคุณทุกท่าน ที่เข้ามาแสดงความเห็นครับ

เอาว่า ผมขอสรุปความเชื่อของผมง่าย ๆ นะครับ

ยกบาลีมามากพะรุงพะรัง


๑.จะบรรลุเป็นพระอริยะเจ้า ไม่ต้องบำเพ็ญฌานมาก่อนก็บรรลุได้

๒.ในขณะบรรลุ มัคจิต ผลจิต จะมีสภาวะที่ประกอบด้วยองค์ฌานอย่างน้อยปฐมฌาน เกิดขึ้นด้วยโดยอัตโนมัติ

แบบนี้เขาเรียก สุกขวิปัสสกะ

ทำวิปัสสนาจนบรรลุธรรมครับ


ทั้งหมดที่ว่ามา มีแค่นี้นะครับ

เพียงแค่อยากติงวาทะของบางท่าน ที่ว่า

"ต้องเจริญฌานก่อน จึงจะบรรลุเป็นพระอริยะเจ้าได้"

กลัวคนคิดว่า ทำฌานก่อน เท่านั้น ค่อยไปทำ วิปัสสนา

สาธุ สาธุ สาธุ อนุโมทามิ

บทสรุปทั้งโลก ธรรม กรรม ปฏิบัติ บารมีทุกบารมี ทั้งหลายประมวลง ความไม่ยึดติด ไม่ถือเอา วาง ว่าง สุญญตาจึงจะจบกิจ ทั้งหมด หากยังเป็นเนื้อหาที่ต้อง มี เจริญ ดำเนิน ทำกิจ สิ่งไหนก็ตามที่ นั้นหมายถึง มี เอา เฝ้า ทรงอยู่ ดำรงอยู่แล้วหรือต่อภพชาติ ส่วนหนึ่งส่วนใดอย่างแน่นอน เป็นภพชาติต่อไปเรื่อยๆยังไม่จบง่ายๆเป็นแน่แท้
ยิ่งสาธยายสิ่งที่ไม่มีตัวตน สิ่งเกินความคาดเดาย่อมมีการคาดเคลื่อนได้ ปถุชนย่อมไม่รู้ภาวะ เนื้อหาอริยบุคคลตั้งแต่โสดาบันขึ้นไป โสดาบันย่อมไม่รู้ภาวะ เนื้อหา ของสกิทาคาขึ้นไป สกิทาคาย่อมไม่รู้ภาวะ เนื้อหา ของอนาคามีขึ้นไป อนาคมีย่อมไม่รู้ภาวะ เนื้อหาของอรหันต์ขึ้นไป อรหันต์ ย่อมไม่รู้เนื้อหาของ มหาอรหัต์ และองค์พุทธะ สิ่งที่เหมือนกันคือความไม่ยึดติด สิ่งที่แตกต่างคือเนื้อหาบารมีที่แตกต่างกัน
ความที่ไม่รู้นี้ ไม่สามารถคาดเอาได้ เกินกว่ากำลัง เกินกว่าคาด เรียกว่า เป็นอจินไตย สำหรับผู้ยังมีธุลี ในญาณทัศนะนั้นเอง ที่เป็นไปตามลำดับที่ว่ามานี้

สาธุค่ะ .... รออ่านค่ะ


เจริญในธรรมค่ะ

เราเปิดประตูอมตะแก่ท่านแล้ว
สัตว์เหล่าใดจะฟังจงปล่อยศรัทธามาเถิด

สาธุ....เจริญในธรรมค่ะ

ปลงอนิจจัง ก็ บรรลุ แล้วใช่ไหมครับ งั้นก็ไม่ต้องฝึกสมาธิกันแล้ว เสียเวลา
เรามา เป็นนักคิด นักรู้ นักพิจารณา กันเถิด อย่าไปทำความเพียรเลย เสียเวลา แค่ทำใจร่มๆ ก็คือ นิพพาน



ปล ลาม แล้วจริงๆ สวรรค์ นรกไม่มี พรหม อันเป้นทิพย์ ไม่มี ไม่เชื่อ ตอนนี้ ฌาณ ไม่จำเป็น!!! ไม่มีประโยชน์ เวรกรรม