แต่ละบุคคล มีการสะสมอุปนิสัยมาแตกต่างกัน มีพฤติกรรมที่แตกต่างกันออกไปตาม

การสะสม เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใครทั้งสิ้น แต่ถึง

อย่างไรก็ตาม พระธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง จะเป็นเครื่องขัดเกลากิเลสที่แต่

ละบุคคลได้สะสมมาอย่างเนิ่นนานในสังสารวัฏฏ์ จะเป็นไปเพื่อประโยชน์เกื้อกูล เป็นที่

พึงสำหรับผู้ที่ได้ฟัง ได้ศึกษาอย่างแท้จริง ดังนั้น ผู้ที่ได้สะสมเหตุที่ดีมาเท่านัน ถึงจะ

ได้มีโอกาสฟัง ได้ศึกษา และเมื่อมีความเข้าใจเพิ่มขึ้นไปตามลำดับ ย่อมจะได้รับ

ประโยชน์จากพระธรรมจริง ๆ สูงสุด คือ การเป็นผู้หมดจดจากกิเลส แต่ก็เป็นเรื่องที่

ไกลมาก จึงต้องค่อย ๆ สะสมความเข้าใจไปตามลำดับ โอกาสที่มีค่าสำหรับชีวิตนั้น

ก็คือ มีโอกาสได้ฟัง ได้ศึกษาพระธรรม และได้เข้าใจพระธรรมซึ่งเป็นการตรัสรู้ของพระ

ผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า สำหรับผู้เริ่มฟัง เริ่มศึกษา ย่อมจะเห็นว่าพระ

ธรรม เป็นเรื่องยาก แม้แต่ผู้ที่ได้ฟัง ได้ศึกษามาบ้างแล้ว ก็ยังยาก เพราะตามความ

เป็นจริง พระธรรม เป็นเรื่องละเอียด ยาก ลึกซื้ง แต่ก็ไม่ควรที่จะท้อถอย เพราะเมื่อ

ไม่ท้อถอยในการฟัง ในการศึกษาแล้ว ความเข้าใจก็จะค่อย ๆ เจริญขึ้นไปตามลำดับ

จนกระทั่งถึงความสมบูรณ์พร้อมของปัญญาได้ในที่สุด ที่สำคัญ คือ ไม่ขาดการฟัง

ฟัง เพื่อความเข้าใจสภาพธรรมตามความเป็นจริง