พระโคคาวจรเจ้าทั้งหลาย เมื่อมาดำเนินทางวิปัสสนา เพื่อเป็นปัจจัยให้บรรลุโลกุตตรธรรมแล้วนั้น จะต้องผ่านการต่อสู้ ผ่านการตัดสินใจ ละปลิโพธ ผ่านความยอมตาย ผ่านการพิจารณา ผ่านญาณความรู้แจ้ง เห็นจริง ทำรายอันตรายนานาประการ ที่บังเกิดขึ้นกับจิตใจ จะต้องต่อสู้กับมากิเลส จะต้องต่อสู้กับนิวรธรรม อันเป็นด่านสำคัญของโมหะ คือ อวิชชา ทำให้เกิดการมืดมนอนธการตัดรอนสติอยู่เสมอ มิยอมให้ทันกำหนด รู้รูปนามเป็นปัจจุบันได้ง่ายๆเลย ทั้งตัณหาความทะยานอยาก มีประการต่างๆ จนกลายเป็นอุปาทานยึดมั่นถือมั่นว่า รูปนามเป็นของเรา เที่ยง เป็น สุข เป็นตัวตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นเรา เป็นเขา จนสร้างกรรมสร้างภพ ไม่มีที่สิ้นสุด เมื่อยกวิปัสสนาใช้สติกำหนดรู้ เป็นปัจจุบันอยู่เสมอๆ ไม่ ปล่อยมันเหมือนแต่ก่อน กิเลสมารคือ นิวรณ์เกิดเดือดร้อนดิ้นรนทันที บางครั้งเจ้าโมหะเป็นแม่ทัพอยู่ อกุศลก็ชนะเข้ายึดที่มั่น เหยียบย่ำรูปนาม อันเป็นสนามรบแหลกลานไปกาลใด กาลนั้นสติอันเป็นพฝ่ายกุศลแม่ทัพฝ่ายกุศล ยึดรูปนามอันเป็นสมรภูมิได้ ก็สงบราบคาบ อวิชชาอันมืดมนอนธการหายไป สติเว้นกั้นโมหะตัวหลงเป็นศีล สติกำหนดรูปนามปัจจุบัน จนชำนาญมั่นคง เป็นสมาธิ เมื่อสมาธิเกิดขึ้นแล้ว แสงสว่างคือปัญญาก็เกิดขึ้น เมื่อปัญญา เกิดขึ้น ความสำคัญผิดว่ารูปนาม เป็นของเที่ยงก็หาย ไป ความสำคัญว่า รูปนามนี้เป็นสุข เป็นของดีของงาม ก็หายไป ความสำคัญว่ารูปนามนี้ เป็นตัวเป็นก็ย่อมหายไป ความจริงที่ยืนให้วิปัสสนาเห็น ยืนให้วิปัสสนา พิสูจน์อยู่นั้น คือรูปนามนี้เกิดดับๆ เป็น อนินฺจํ ตั้งอยู่ไม่ได้แนอน เป็น ทุกฺขํ ทนอยู่ไม่ได้แน่นอน รูปนามนี้เกิดแล้วดับหาสาระมิได้ เป็น อนตฺตา ไม่มีอำนาจจะบังคับบัญชาให้คงสภาพแน่นอนอยู่ได้
ภัยอันใหญ่หลวง คือ นิวรณ์ ได้ปิดกั้นเสียโดยมาก มิให้วิปัสสนา เกิดขึ้น กล่าวคือ ทำให้เกิดกามกฤษณากำหนดกล้า เผาผลาญรูปนามให้ไหม้เกรียม พินาศอยู่ เมื่อเหตุปัจจัยถูกตัดรอนด้วยสติ มันก็ย่อมดิ้นรนเหมือนสุนัขบ้า ที่เต็มไปด้วยความดุร้ายฉะนั้น ภัยใหญ่ คือ ความพยาบาท ไม่ชอบใจ ไม่พอใจในสิ่งใดๆ ทั้งหมด ทำใจให้หงุดหงิด โกรธง่าย เผาผลาญรูปนาม ให้ใหม้เกรียมอยู่เนืองนิตย์ ดุจดังว่าอาวุธที่เสียบแทงดวงใจอยู่ให้ปวดร้าว แสนสาหัสฉะนั้น ภัยใหญ่ คือ ถีนมิทธะ ความง่วงเหงาหาวนอน อันมี โมหะเป็นสมุฎฐานเกิดขึ้น ย่อมทำลายล้างสติมิให้ระลึกรู้ทันรูปนาม มึนซึมอยู่เนืองๆ ดุจฝุ่นอันฟุ้งขจรไป ปิดบังมิให้คนสัญจรในวิถีเดินทางต่อ ไปได้ เพราะไม่เห็นทางฉะนั้น ภัยใหญ่คืออุทธัจจะกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่าน รำคาญใจ คิดวิพากษ์วิจารณ์ไปต่างๆ ทั้งเรื่องในอดีต ทั้งเรื่องในอนาคต นานาประการ วุ่นวายทับถมจิตใจอยู่ ให้เหินห่างต่อการกำหนดรู้ปัจจุบันธรรม ดุจดังในวสันตฤดู หมู่เมฆจากทิศานุทิศปิดบังสุริยแสงให้มืดครื้ม ทั้งฝนฟ้า ก็คะนอง เป็นอุปสรรคของบุรุษผู้ต้องการเดินทางฉะนั้น ภัยใหญ่ คือความสงสัยลังเลอันเป็นวิจิกิจฉาปิดกั้นมิให้ วิปัสสนาญาณเกิดขึ้นเจริญขึ้นได้ มีความกังขาอยู่ในจิตใจเสมอว่า รูปนามเป็นอย่างไรหนอ รูปพรรณสัณฐานเป็นอย่างไร ความดับของรูปและนามเป็นไฉน ดุจดังบุรุษ ผู้เดินทางไปถึงทางสองแพร่ง ทั้งไม่ทราบว่าจะไปทางไหนถึงจะถูกต้อง ได้แต่นั่งรำพึงอยู่ว่า ทางไหนๆ สิ้นกาลช้านาน ภัยแห่งวิปัสสนานั้น มิใช่แต่เท่าที่กล่าวนี้เท่านั้น เหตุที่มีความสงสัย นั่นเอง
โดยใช้สติเพ่งลึกลงไปเกินสมควร ไม่เป็นมัชฌิมาปฎิปทาแล้วสามธิ ก็เกิดขึ้น เมื่อสมาธิเกิดขึ้นแล้ว จิตก้จะสร้างนิมิตนานาประการให้เกิดขึ้น สรุปแล้วแบ่งออกได้เป็น 5 ภาพ คือ 1. ภาพล้อ
1. ภาพล่อ 1. ภาพหลอก 1. ภาพลวง 1. ภาพล้าง

ขอท่านกัลญาณมิตรพึงเจริญในธรรมทุกท่านเถิด

เทพบุตร

สาธุๆแจ่ม

อนุโมทนาสาธุนะคร้า