วิถีชีวิตของคนในอดีตที่ผ่านมาไม่ต่ำกว่า ๓.๐๐๐ ปี ซึ่งก็ไม่ต่างอะไรกับยุคนี้
ยังตกอยู่ในอำนาจของความรัก ความชัง ความโลภ ความโกรธ ความหลง
สรรเสริญ นินทา หรือถ้าจะกล่าวให้ถูกต้องคนในยุคนี้ก็ไม่แตกต่างไปในยุคอดีตที่ผ่านมา
แต่อย่างใด ในเรื่องความรัก ความชัง ความชัง ล้วนแล้วก็ต้องพบกับโลกขธรรม ๘ ทั้งสิ้น

การดำเนินชีวิต ผู้ที่พัฒนาตนเองได้ ซึ่งห้ามตนจากความชั่วได้ย่อมประสบความเจริญ
ส่วนผู้ที่อ่อนแอกว่า โง่เขลากว่า ก็ย่อมเข้าถึงความลำบากอยู่เสมอ ผู้ประพฤติธรรมย่อมอยู่เป็นสุข
ส่วนผู้ประพฤติอธรรมย่อมอยู่เป็นทุกข์อยู่เสมอเช่นกัน สิ่งเหล่านี้หาอ่านได้ในชาดก

แม้วิถีชีวิตไทยแท้ก็ยังดำเนินตามแนวทางที่ปรากฎในชาดก
เช่น ศีลปะ วัฒนะธรรม ขนบธรรมเนียม จารีตประเพณี มีเมตตา กรุณา ให้ทาน
รักษาศีล เจริญภาวนา ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ล้วนแล้วก็เหมือนในชาดก
และลีลาชีวิตในชาดกล้วนแล้วก็เป็นเครื่องสอนใจ ในหลายรูปแบบดังนี้

เช่น ตายเพราะปาก การพูด เป็นการสื่อสารที่สำคัญที่จะทำให้มนุษย์เรารู้เรื่องที่ประสงค์ได้
แต่การพูดมากไปก็ไม่ดี ไม่พูดก็ไม่รู้เรื่อง พูดกันคนละทีก็ทะเลาะกัน
เรื่องการพูดท่านจึงว่า ต้องพูดให้ถูกกาล พูดคำสัตย์จริง คำอิงประโยชน์
อ่อนหวาน และมีเมตตา คนที่พูดไม่ถูกกาลถึงตายมาแล้วก็มาก

ในอดีตกาล พระโพธิสัตว์บวชเป็นฤษีมีศิษย์ ๕๐๐ ล้วนแต่เก่งในการเข้าฌาน
แต่มีศิษย์อยู่คนหนึ่งยังไม่ได้ฌานอะไร วันหนึ่งกำลังผ่าฟืนอยู่
เพื่อนดาบสอีกคนหนึ่งมายืนสั่งการว่า "ฟันอย่างนี้ซิผ่าอย่างนี้ซิท่าน"
เธอโกรธจึงพูดว่า "เดี๋ยวนี้ แกไม่ใช่อาจารย์สั่งสอนศีลปะในการผ่าฟืนแก่ฉันหรอกนะ"
พูดจบก็เอาขวานฟันก้านคอคนช่างพูดถึงแก่ความตาย

และในที่ใกล้ๆ อาศรมของพวกดาบส มีนกกระทาตัวหนึ่งขันอยู่ทุกวัน
ต่อมาเสียงเงียบไป พระโพธิสัตว์จึงถามพวกศิษย์ว่า "นกกระทาที่เคยขันอยู่ทุกวันไปไหน"
ฟังว่านายพรานนกมาดักจับไปกินแล้ว เพราะขันดังเกินไป อาจารย์จึงกล่าวว่า
"คนพูดที่ดังเกินไป รุนแรงเกินไป และพูดเกินเวลา ย่อมฆ่าคนโง่
เหมือนเสียงฆ่านกกระทาที่ขันดังเกินไป"

(ติตรชาดก เรื่องที่ ๑๑๗ พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับ มหาจุฬาลงกรณ์วิทยาลัย ๒๕๓๙ เล่มที่ ๒๗ หน้า ๔๘)

พระโพธิสัตว์เป็นมนุษย์คนหนึ่ง มีชีวิตเลือดเนื้อ มีความรู้สึกนึกคิด รักสุขเกลียดทุกข์... เหมือนกันกับมนุษย์ทุกยุคทุกสมัยทั้งอดีตปัจจุบันและในอนาคต

พระโพธิสัตว์ออกบวชจะด้วยเหตุผลใดก็ตาม ท่านไม่มีหนังสือตำราติดตัวไปด้วย ไปแต่ตัว ท่านเรียนรู้จากชีวิต คือ จากกายจากจิตใจของท่านเอง ศึกษาจนรู้เข้าใจชีวิตของตนเองอย่างแจ่มแจ้งถึงที่สุดแล้ว ก็ออกเที่ยวจาริกเผยแผ่สิ่งที่พระองค์ได้รู้แล้วนั่นแก่ผู้คนทุกชนชั้น เป็นเวลานานถึง 45 ปี จนกระทั่งมีคนรู้ตาม ที่เรียกกันว่า พุทธบริษัท 4 หลังจากพุทธบริษัทมั่นคงแล้ว พระองค์ก็ตาย (เรียกเป็นคำศัพท์ว่าดับขันธปรินิพพาน) ซึ่งก็อย่างเดียวกับสรรพสัตว์ทุกรูปทุกนามที่เกิดมาแล้วต้องตาย ไม่มีใครอยู่ค้ำฟ้า หลังจากพระองค์ปรินิพานแล้ว....จึงมีการรวบรวมคำสอนของท่านไว้ในคัมภีร์ (จะเรียกพระไตรปิฎกก็เอา) ปัจจุบันชาวพุทธก็ศึกษาเรียนรู้ชีวิตจากคัมภีร์ ซึ่งมีคำสอนมากมายหลายแง่มุม สุดแต่ว่าใครจะหยิบฉวยเอาแง่ด้านใด (อุปมาเหมือนเรียนรู้เกี่ยวกับช้าง)

สรุปได้ว่า พระพุทธเจ้าเป็นคน คำสอนของพระพุทธศาสนาจึงเกี่ยวกับคน ถ้าเข้าใจพระพุทธศาสนาก็เข้าใจคนเข้าใจโลกและชีวิตเข้าใจสังคม (ที่เสื่อมหรือเจริญก็เพราะคน)