ฉันทะ เป็นกุศลธรรม เป็นองค์ประกอบในอิทธิบาท 4 อันเป็นส่วนหนึ่งของโพธิปักขิยธรรม
ตัณหา เป็นอกุศลธรรม เป็นอาสวะธรรม

กุศลธรรม ย่อมไกล จากอกุศลธรรม การแสดงว่า ฉันทะเป็นตัณหาละเอียดย่อมไม่ควร

ในพระสูตร พราหมณสูตร ว่าด้วยปฏิปทาเพื่อละฉันทะ
เป็นการแสดงปฏิปทา เมื่อผลจิตอุบัติขึ้น มรรคจิตก็ดับไป เพราะมรรคจิตเป็นปัจจัยแก่ผลจิต ฉันทะจึงดับไป

พระสูตรนี้ ไม่ได้แสดงเกี่ยวกับ ตัณหาเพื่อละตัณหา

ส่วน อาศัยตัณหาเพื่อละตัณหา ก็มีแสดงไว้ในพระสูตรอื่น ซึ่งมีแสดงไว้ เช่นในอินทรียวรรคที่ ๑ ข้อที่ 159 เป็นต้น

พระสูตรนั้นจะแสดงเพราะอกุศลเป็นปัจจัย กุศลจึงเกิดขึ้น กล่าวคือสัตวโลกมีตัณหาเป็นสมุทัย จึงอาศัยสมุทัยเป็นตัวพิจารณาในการละสมุทัย อย่างนี้ จึงเรียกว่า อาศัยตัณหาละตัณหา

หวังว่าน่าจะลองพิจารณาดู

ตัณหา คือ ความอยากได้ จะเกิดกับจิตที่เป็นอกุศลฝ่ายเดียว
ฉันทะ คือ ความพอใจ จะเกิดกับจิตทั้งที่เป็นอกุศลและกุศล

จิตที่มีความอยากได้จะเกิดพร้อมกับความยินดีพอใจเสมอ
จิตที่มีพอใจจะไม่เกิดกับอกุศลก็ได้ เช่น มีของอยู่สิ่งเดียวแต่มีผู้จะต้องรับมี ๒ คน
เราพอใจจะให้ใครคนไหนเป็นต้น

ลุงๆ
สนทนากันเรื่อง ฉันทะใน อิทธิบาทสี่ ลุงมาบอกอะไร....


ถามลุง...ฉันทะในอิทธิบาทสี่ อันเป็นส่วนในโพธิปักขิยธรรม เป็นกุศล หรือ อกุศล

ท่าน คือใคร
ใครเป็นคนแบ่ง
พระศาสดาแบ่งเอง หรือไม่ครับ

ขอถามเป็นความรู้หน่อยครับ

ปกติผมก็รู้ว่าตัณหาเป็นอกุศล แต่เคยสงสัยว่าคนที่ไม่เคยสวดมนต์ แต่อยากสวดมนต์ ความอยาก ความต้องการนี้ เป็นตัณหาหรือไม่ครับ ถ้าไม่เป็นตัณหาแล้วจะเป็นอะไรครับ

ส่วนคนที่เคยสวดมนต์อยู่ ต่อมาก็เลิกสวด แสดงว่าฉันทะเขาน้อยลงไปใช่ไหมครับ แล้วจะมีวิธีการ หรืออุบายอย่างไรที่ช่วยให้มีฉันทะเพิ่มมากขึ้นครับ

ขอบคุณมากครับ

ความอยากคือตัณหาครับเป็นอกุศล
อกุศลเป็นปัจจัยให้เกิดกุศลก็ได้ครับ มันเป็นคนละขณะจิตกัน
ขณะที่อยากคุณก็ยังไม่ได้สวด และขณะที่สวดคุณก็ไม่ได้อยาก

ไม่ว่าจะทำอะไรมันก็ต้องมีที่สิ้นสุด ตามกาลเวลาของมัน มันไม่เกี่ยวกับฉันทะที่ลดน้อยลงไป
หรือแม้แต่ตัวฉันทะเองก็ต้องมีที่สิ้นสุด เพราะธรรมทั้งหลายเหล่านี้ตกอยู่ในสภาพของไตรลักษณ์

อย่างนี้เรียกว่า "ฉันทะ" คืออยากปฏิบัติในธรรม ความใคร่ในธรรม "ธรรมฉันทะ" ก็เรียก
ความหมายของตัณหา คือ ความยากได้ใคร่มี เพื่อตน
- ตัณหา มักใช้กับจิตที่เป็นอกุศล
- ฉันทะ นั้นใช้กับจิตที่เป็นกุศล

"ฉันทะ" นั้นต้องทำให้เกิดให้มี ตรงข้ามกับตัณหา ฉันทะ มี ๔ ข้อ คือ ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิมังสา
ผู้เจริญอธิบาทต้องปฏิบัติทั้ง ๔ ข้อ ให้เสมอกัน มีข้อหนึ่งข้อใดหย่อน "อธิบาท" ก็ไม่สมบูรณ์

อุุบายหรือวิธีการ แล้วแต่บุคคล แต่ที่ใช้อยู่คือ สร้างศรัทธาความเชื่อ ในเรื่องของกรรมให้มาก ๆ