อ่านแล้วแยกธรรมะที่เป็นศีลธรรม กับ สัจธรรม ให้เข้าใจก่อน

เมื่อเข้าใจข้างบนแล้วแยกได้แล้ว มาดูตัวอย่างสัจธรรมหรือสภาวธรรมก่อน

เฉพาะผู้ปฏิบัติเท่านั้น ผู้ที่ไม่เคยภาวนาไม่เคยปฏิบัติ จะไม่เข้าใจเลย



วิปัสสนูปกิเลส ๑๐ (เกิดในขณะอุทยัพพญาณอย่างอ่อน - ตรุณวิปัสสนา คือ จิตเริ่มๆจะนิ่งจะสงบแล้ว)

๑. โอภาส เห็นแสงสว่างต่างๆ


๒. ปีติ ๕ อย่าง แต่ละอย่างๆ มีอาการอย่างนี้

1. ขุททกาปีติ จะมีอาการดังนี้

1.1 เยือกเย็น ขนลุกตั้งชันไปทั้งตัว
1.2 ร่างกาย มึน ตึง หนัก
1.3 น้ำตาไหลพราก
1.4 ปรากฏเป็นสีขาวต่างๆ

๒. ขณิกาปีติ จะมีอาการดังนี้

2.1 เป็นประกายดังฟ้าแลบ
2.2 ร่างกายแข็ง หัวใจสั่น
2.3 แสบร้อนตามเนื้อตามตัว
2.4 คันยุบยิบ เหมือนแมลงไต่ตามตัว

๓. โอกกันติกาปีติ จะมีอาการดังนี้

3.1 ร่างกายไหวโยก โคลงแคลง บางครั้งสั่นระรัว
3.2 สะบัดหน้า สะบัดมือ สะบัดเท้า
3.3 น้ำลายสอในปาก คลื่นไส้ อาเจียน
3.4 มีอาการคล้ายๆละลอกคลื่นซัด
3.5 ปรากฏมีสีม่วงอ่อน สีเหลืองอ่อน

๔. อุเพงคาปีติ จะมีอาการดังนี้

4.1 มีอาการคล้ายๆกายสูงขึ้น ตัวเบา ตัวลอย
4.2 คันยุบยิบ เหมือนมีตัวไร ตอมไต่ตามหน้าตา
4.3 ท้องเสีย ลงท้อง
4.4 สัปหงกไปข้างบ้าง ข้างหลังบ้าง
4.5 หัวหมุนไปมา
4.6 กัดฟันบ้าง อ้าปากบ้าง หุบปากบ้าง
4.7 กายงุ้มไปข้างหลังบ้าง ข้างๆบ้าง
4.8 กายกระตุก ยกแขน ยกขา
4.9 ปรากฏสีไข่มุก สีนุ่น

๕. ผรณาปีติ จะมีอาการดังนี้

5.1 ร่างกายเยือกเย็นแผ่ซ่านไปทั้งตัว
5.2 ซึมๆไม่อยากลืมตา ไม่อยากเคลื่อนไหว
5.3 ปรากฏเป็นสีคราม สีเขียว สีบงกด

๓. ญาณ (ความรู้) ปรากฏว่า ตัวมีความรู้เปรื่องปราชญ์ หมดจด อย่างไม่เคยมีมาก่อน


๔. ปัสสัทธิ มีความรู้สึกสงบเยือกเย็น ทั้งกายและใจ ไม่ฟุ้งซ่าน ไม่กระวนกระวาย สงบเงียบดังเข้าผลสมาบัติ

๕. สุข ได้แก่ วิปัสสนาสุข รู้สึกว่ามีความสุขที่สุด อย่างไม่เคยพบมาก่อน ยินดี เพลิดเพลิน ไม่อยากออกจากการปฏิบัติ อยากจะพูด อยากจะบอก ผลที่ตนได้ แก่ผู้อื่น

๖. อธิโมกข์ (สัทธา) มีความเลื่อมใสในพระรัตนตรัย เป็นต้น อย่างแรงกล้า

๗. ปัคคาหะ (ความเพียร) ขยันเกินควร ตั้งใจปฏิบัติจริง ยอมสู้ตาย ไม่ถอย จนเกินพอดี

๘. อุปัฏฐานะ (สติ) สติมากเกินไป ระลึกถึงแต่เรื่องในอดีตและอนาคต จนทิ้งอารมณ์ปัจจุบันเสีย

๙. อุเบกขา รู้สึกเฉยๆ ไม่ยินดี ยินร้าย ใจลอย หลงๆลืมๆ เป็นต้น อะไรมากระทบก็เฉย ขาดการกำหนด ปล่อยใจไปตามอารมณ์


๑๐. นิกันติ (ติดใจ) พอใจในอารมณ์ต่างๆ มีโอภาส เป็นต้น ตื่นหลงผิดคิดไปว่า ตนคงบรรลุ มรรค ผล นิพพานแล้ว เหตุไม่เคยพบมาก่อน

วิปัสสนูปกิเลส ๑๐ นี้ จะเกิดแก่ผู้ที่ปฏิบัติวิปัสสนาถูกวิธีเท่านั้น ส่วนผู้ปฏิบัติผิดหรือไม่เคยปฏิบัติเลยจะไม่ประสบกับสภาวะเหล่านี้

เหล่านี้แหละเรียกว่าสภาวะ เรียกเต็ม สภาวธรรม ที่ตนเองต้องกำหนดรู้ตามที่มีที่เป็นทุกๆครั้ง กำหนดไปสังเกตมันไป มันเกิดเพราะเหตุใด หมดไปเพราะเหตุใด

มันมีมันเป็นของมันเอง คือว่า สภาวะเป็นอย่างนั้นก็ต้องรู้อย่างนั้น ไม่ใช่คิดฟุ้งไปทำอย่างนั้นอย่างนี้ ตามที่ตัวเองต้องการให้มีให้เป็นตามความยึดความอยากของตัว ไม่ใช่ กำหนดดูรู้ทันมัน สังเกตมันกิดขึ้น สังเกตมันดับไป

ไม่ได้ผิดปกติอะไรเลย เป็นธรรมดาๆของมันเอง แต่เนื่องจากเราเองขาดความรู้ด้านชีวิตจิตใจด้านลึก



วิธีของมรรคปฏิปทา (จะเรียกแก้อาการ แก้อารมณ์ก็ได้ตามที่เข้าใจกัน) ก็คือกำหนดอาการนั้นๆทุกๆครั้ง แม้กำหนดแล้วมันหายไปแล้วก็ต้องรู้ ต้องสังเกต สภาวะวนมาอีกก็กำหนดอีก (ไม่ใช่กำหนดครั้งเดียวพอเลย ไม่ใช่ กำหนดทุกๆครั้ง ทั้งทางกาย ทางความรู้สึกนึกคิด พอง-ยุบเป็นหลักใหญ่ ส่วนอารมณ์อื่นๆสภาวะอื่นๆแทรกเข้ามา วางพอง-ยุบก่อน ไปกำหนดความรู้สึกนั้นๆตามนั้่น กำหนดรู้แล้วกลับมาจับหลักคือพองยุบต่อไป)

อาการที่ว่า ที่ขีดเส้นใต้นั่นแหละเป็นอาการของอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ที่ชอบพูดกัน มันเที่ยงแท้แน่นอนไหมน่ะ บังคับไม่ให้มันเกิดมันเป็นได้ไหมน่ะ ไม่ได้ ดังนั้น หน้าที่ของเรา คือ กำหนดรู้ดูมัน ดูมันเกิดมันดับให้เหมือนดูหนังดูละคร ดูให้ชัด ไม่ใช่จะเอาอย่างนั้นอย่างนี้ตามใจอยากของตัวเอง ไม่ใช่เลย

ให้ดูอีกตัวอย่างหนึ่งดูแล้วนำไปเทียบกับอาการปีติ 5 อย่างข้างต้นด้วย

เดิมมีอาการทางกายแต่ไม่รู้จะแก้อย่างไรคือกำหนดอย่างไร ตามที่เขาเล่า (นำมานิดหน่อย)

สภาวะจำพวกเนี่ยเป็นอาการจากปีติทั้งนั้น โยคีบุคคลต้องกำหนดจิตข้ามให้พ้น บางท่านใช้เวลาหลายวัน แม้ใช้ชีวิตปกติก็เกิดได้ เพราะจิตมันเสพสมาธิถึงระดับหนึ่งซึ่งแรงกว่าสติ เพียงเพ่งอะไรนิ่งๆก็เกิด ทำงานเงียบๆนิ่งๆก็เกิด อย่าตกอกตกใจ คิดฟุ้งวิพากษ์สภาวธรรม อะไรเกิดรับรู้ดูมันโดยการกำหนดนั่นเอง กำหนดทั้งทางกายทางใจความรู้สึกนึกคิดต่างๆ อย่าปล่อยอารมณ์ล่วงไปๆเฉยๆโดยไม่กำหนด